ÖZET Tarım Kredi kooperatifleri Ülkemizin en büyük ve en köklü kooperatif kuruluşudur. 2512 birim kooperatifi, 16 bölge birliği, birçok iştiraki ve Merkez Birliği ile 1,5 milyon ortağına yıllardır hizmet götürmektedir. Bu tezin amacı; Tarım Kredi Kooperatiflerinde denetim hizmetlerinin sorunlarını tespit etmek, buların çözümünü sağlayacak, denetimin etkinliğini artıracak sağlıklı önerileri sunmak ve çağdaş denetim anlayışının yerleşmesine yardımcı olmaktır. Tarım Kredi Kooperatifleri iç denetim ve dış denetime tabi tutulur. İç denetim üç şekilde yapılır. Bunlardan birincisi; birim kooperatiflerde, bölge birliklerinde ve Merkez Birliğinde Genel Kurulca seçilmiş denetçiler tarafından yapılan denetim, ikincisi; bölge birliklerinde istihdam edilen ve bölge birliği müdürüne bağlı olarak çalışan kontrolörlerce yapılan denetim, üçüncüsü de; Merkez Birliği Müfettişlerince yapılan denetimdir. Dış denetim ise esas olarak Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından yapılmaktadır. Ülkemizde genel olarak kooperatiflerde önemli denetim sorunları yaşanmaktadır. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi kooperatiflerin denetimlerim sağlayacak bağımsız denetim mekanizmaları kurulmamıştır. Bu yüzden özellikle Konut Kooperatiflerinde yolsuzluklar yaşanmaktadır. Kooperatiflerde yaşanan denetim sorunları Tarım Kredi Kooperatiflerinde yaşanmaktadır. TKK'nin denetim sorunları kamu işletmelerindeki sorunlarla benzerlik gösterir. Denetimlerde daha çok mevzuata uygunluk teftişleri yapılmaktadır. Finansal tabloların tahliline ve verimlilik ve etkinliğin artırılmasına yönelik denetim anlayışı yoktur. Kooperatiflerin sorunlarıyla ilgilenmeleri gereken Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ile Tarım ve Köy işleri Bakanlıkları, çok yoğun işleri olan Bakanlıklar oldukları için kooperatiflerle ilgilenememektedirler. Kooperatifler sahipsizdir. Ülkede 7 milyon ortağa sahip altmış binin üzerinde kooperatif bulunmaktadır. Bu nedenle ülkede Kooperatifler Bakanlığı kurulmalıdır. Kooperatiflerin sağlıklı bir denetime kavuşması için de, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi bağımsız "Denetim Birlikleri " kurulmalıdır. Kamu işletmelerinde Müfettişlerin daha rahat çalışmalarını sağlayacak yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Taran Kredi Kooperatiflerinde özellikle birim kooperatiflerinde iç denetim yapısı güçlendirilmelidir. Kooperatifler mutlaka bilgisayara geçirilmelidir. Bölge Birliği Kontrolörlerine sınırlı bir soruşturma yetkisi verilmelidir. Kontrolörlerin ve Müfettişlerin eğitimlerine gereken önem verilmelidir. Finansal tabloların tahliline ve performansa yönelik faaliyet denetimlerine ağırlık verilmeli, müfettişlerin çalışma şartlan iyileştirilmelidir. Kooperatifler Kanununda ve Taran Kredi Kooperatifleri Kanununda denetimle ilgili gerekli değişiklikler yapılmalıdır. IX
Agricultura Credit Cooparatives are the biggest and rooted foundations. It has 2512 unit cooparatives, 16 division unions, a lot of investments and centre union. It has been served with this for 1.5 millions partners for years. The aim of this thesis is to confirm the problems of Agricultural Credit Cooparatives' supervision and to offer the best ways of solving these and to help to be understood contemporary inteligence concerning this matter. Agricultural Credit Cooparatives have been supervised by two ways: Internal Control and external control. Internal control is occured in three ways. First, It has been occured by supervisors of chosen general meeting at unit cooparatives, at division unions and centre unions. Second, the supervisors which are under the authority of manager have supervised. Third, the supervision has been occured by the supervisors of centre unions. External control is resulted by Ministry of Agriculture, forestry and rural affairs. Many important problems are present supervisions at cooparatives in our country. It hasn't been established independent supervision mechanism like in developed countries. For that reason, Accomodation corparatives have plenty of irregulaties in our counrty. Agricultural Credit Cooparatves havent't got such a problem like them. Its problems seem alike in public utilities have. Supervisions are based on laws. There is no activity to progresse efficiency and effectiveness thought. Ministry of Industry and commerce and Ministry of Agriculture, forestry and rural affairs haven't showed interest concerning cooöparatives, because of their full occupation. Cooparatives are ownerless. In the country, there are- over sixty thousands cooparatives which have seven millions partners. For that reason, There must be established Ministry Of Cooparatives. In order to supervise them in a best way, there must be set up "depented supervision unions". Supervisors who work at Puplic utilities should have new regulations as to work better conditions. Particularly, the sturucture of internal control should be strengthed for Agricultural Credit Cooparations. Computers should be used at Agricultural Credit Cooperation certainly. The supervisions of Division Union must have limited investigation authority. The supervisors should be well-educated persons. The study of financial charts and operation performance of supervisions should performed better and the conditions of work should be changed to imrove for their performance.
