ÖZET KUR'AN-I KERİM'DE YER ALAN SOSYAL GRUP KAVRAMLARI Kur'an-ı Kerim'de bir sosyal gruba ad olarak çok sayıda kavram geçmektedir. Bu kavramların ve kavramın ad olduğu sosyal grubun ayırtedici özelliklerinin tesbiti, bize Kur'an'da yapacağımız sosyolojik muhtevalı çalışmalarda yardımcı olacaktır. Çünkü, Kur'an'da toplumların oluşumu, sosyal değişime uğramaları, dağılmaları, medeniyet kurmaları, aralarında ilişkilerle ilgili çok sayıda ayet bulunmaktadır. Son yıllarda İslam Sosyolojisi veya Kur'an Sosyolojisi adı alünda ya da bu ad altında olmasa bile Kur'an'ın sosyolojik muhitini konu edinen araştırmalar git tikçe artmaktadır. Ancak bu araştırmaların temel zaafı, sosyolojik boyuta sahip bir literatür eksik liğidir. Bu noktada karmaşaya yol açan diğer önemli bir husus da, Kur'an'da bir sosyal gruba ad olarak geçen bir çok kavramın bugünkü dilimizde -ama farklı anlamlarda- kullanılıyor olmasıdır. Ümmet, millet, kavim, şi'a, kabile kavramları bun ların başında gelmektedir. Zaman içerisinde Kur'an'da kullanıldığının dışında, anlam daralmalarına veya genişlemelerine uğrayan bu kavramların, bugünkü anlamlarıyla Kur'an'da anlatılan olayları anlama çabasına girmek, bizi hatalı sonuçlara götürecektir. Araştırmamız bu sebeble de önem taşımaktadır. Kur'an, öncelikle bütün insanları "tek bir toplum" diye vasfeder ve herkesin Hz. Adem'in çocukları olduğunu ve bütün insanların bir erkekle bir dişiden yaratıldıklarını ifade eder. Kur'an'a göre, başta tek bir toplum halinde olan insanlar, sonra bölünmeye, vufarklılaşmaya ve alt toplum gruplarım oluşturmaya başlamışlardır. Kur'an, bu noktada iki tip temel bölünmeden bahseder. Biri zihni, ideolojik bölünme, diğeri- ırkî yani kanbağı esasına göre bölünme. Hucurat Sûresinde bir ayet, insanların şa'blar, kabileler halinde bölünmelerini anlatırken Yunus Sûresi'nin 19. ayeti de zihinsel unsurların etken olduğu bölünmeyi anlatmaktadır. Kur'an'da yer alan ve bir sosyal gruba ad olarak kullanılan kavramlardan bu çalışmada araştırma kapsamına aldığımız kavramlar şunlardır: Aşiret, Fırka, Fie, Hızb, Kabile, Karn, Karye, Kavim, Medine, Millet, Mele, Mütraf, Sülle, Şa'b, Şira, Usbe, Ümmet, Zümre, Nas, Ehl, Ashab. Şa'b, Kabile ve Aşîret sadece kanbağı esasına göre oluşan bir sosyal grubu ifade ederken diğer kavramlar bazen kanbağı, bazen zihni unsurların oluşturduğu grublan ifade için kullanılmaktadır. Kavramların açıklanmasında, kelimenin lügat anlamından, Kur'an yorumcuları nın kavrama verdikleri anlamdan yola çıktık. Sonra ayetleri tek tek tahlil ederek sosyal grubun özelliklerini tesbit ettik. Zaman zaman bu sahada eser vermiş çağdaş müelliflerin görüşlerine de müracaatta bulunduk. vuı
THE CONCEPTS OF QOR'AN REFERRING TO SOCIAL GROUPS In Holly Qor'an, It is mentioned 25 concepts which define social groups. In this study, our aim is to analyze and, if any, to differentiate these concepts. The reason forcing us to realize such kind of study is simply arising interest to wards studies which could Declassified as islamic or Qur'anic sociology. Furt hermore, so many scholars, without classifying their studies under that title, are interested in these subjects. It may be due to fact that Islamic movements have become very popular in recent decades. But, such kinds of studies has one very important deficiency: a sociological fra mework. The other confusing problem of that kinds of studies stems from daily usage of these concepts. These concepts, in the course of history, have, na turally, tranformed and have, at present, diferrent semantics. " Ümmet", " "millet", " kavim ", " şi'a " and kabile" are the main examples of such kind of semantic. The efford to understand these concepts taking into consideration only their daily usage might cause wrong consequences. This is mainly beca use the semantic of these concepts has extanded or norrowed. That is the key point of our study. First of all, Qor'an mentions all human beings were a single society and were the children of Adam and Eva. Then, human society began to divide and diffe- rertiate. As a result of that process, a new social structure arised. That means increasing numbers of new social groups, i.e. subgroups. At that point, Qur'an underlines two important factors which could explain these divisions. The first one is racial, i.e. related to kinship, the second one is mental, i.e. idological. While a verse o f surah Hucarat mentions first kind, the first verse of surah IXNisa states second. A complete list of the concepts of Qur'an referring to social groups as follows: Ashab, Aşiret, Ehl, Fırka, Re, Hızb, Kabile, Karn, Karye, Kavim, Medine, Mele, Millet, Mütraf, Nas, Sülle, Şa'b, Şi'a, Usbe, Ümmet, Zümre, While Aşiret, Kabile and Şa'b refers only racial based social groups, the ot hers might refer racial or mental depending on where they use in Qor'an. When we tried to explain the conceps we began to look up classic dictionaries. Then we examine the studies of interpretor of Qor'an. Thirdly, we analyze the verses one by one to explore teh characteristics of social groups mentioned in Qor'an. While doing all these, we sometimes referred to contemporary scho lars' or writers' studies
