ÖZET Bu çalışma, dini eğitim kurumlarından Kur'an Kursları ile toplum ilişkisi üzerinde yapılan bir alan araştırmasıdır. Kullanılan yöntem, tarama (survey) modelinin anket tekniğidir. Anket çalışması Sakarya ili ve ilçelerinden seçilen 18 Kur'an Kursu'nda okuyan öğrenciler, buralarda görev yapan öğreticiler ve veli-vatandaşlar üzerinde yapılmıştır. Amacımız, Kur'an Kurslarının içinde bulunduğu durum ile öğrenci, öğretici ve velileriyle problemlerini ortaya koymak, bu üçlü arasındaki sosyal münasebetleri tesbit etmek, kurslarda verilen eğitimin toplumsal yapının oluşmasına tesirlerini ve toplumun Kur'an Kurslarına bakış açısını belirlemekti. Bunun yanında mevcut toplumsal yapı ile kurs eğitiminin oluşturmak istediği yaşayış tarza arasındaki uyum da ortaya konmak istenmiştir. Çalışma esnasında Türkiye'nin muhtelif yerlerinde yapılan benzer araştırmalarla da karşılaştırmalar yapılarak genellemelere gidilmiştir. Araştırma ana hatlarıyla iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm teorik ve ikinci bölüm pratiğe yöneliktir. Teorik bölümde dinin menşei, din-toplum ilişkileri, dinin diğer sosyal kurumlarla münasebetleri, din eğitiminin tarihçesi ve bu eğitimin geçirdiği evreler üzerinde duruldu. Uygulamalı bölümde kurslar üzerinde alan araştırması yapılıp deneklerin şahsi ve sosyo¬ ekonomik yapılan, eğitim ve öğretim hakkındaki kanaatleri ve kurslardan beklentileri tesbit edildi. Daha sonra öğrencilerin sosyal yönleri, sosyalleşme süreçleri, aldıkları eğitimin üzerlerinde bıraktığı izler ve toplumu etkileme arzulan üzerinde duruldu. Aynca toplumun kurslara bakışı, kursların toplumu etkileme, toplumdan etkilenme durumu ve toplumsal yapının oluşmasında kursların rolü incelendi. Sonuç olarak din ve toplum tarih boyunca devamlı etkileşim halinde olmuştur. Din eğitiminin verildiği eğitim kurumlan her şeye rağmen her zaman fonksiyonlarını icra etmişlerdir. Bu kurumların temelini Kur'an Kursları oluşturmaktadır. Kurslarda verilen eğitimle toplumun ve toplumsal yapının etkilenmek istendiği anlaşılmıştır. Toplumun Kur'an Kursları hakkında çok duyarlı olduğu ve yardım etmek dahil her konuda bu kuruma sahip çıkmak istedikleri gözlenmiştir. İnsanlar, toplumun mevcut sosyal yapısından memnun olmadıkları ve toplumun düzeltilmesinde kursların etkili olabileceğini vurgulamışlardır. Kursların topluma henüz istenileni veremediği ve bunun sağlanabilmesi için Kursların resmi bir statüye kavuşturulması gerektiği iddia edilmiştir. Görülen aksaklıklar da dikkate alınarak bir takım teklifler sunulup araştırma tamamlanmıştır. xii
This study is a field research analyzing the relationship between Quranic teaching schools and society. The methed used in the study is survey. It was applayed in the Quranic teaching schools in Sakarya city. The aim of the study is to analyze the relation ship between these schools and the students ac weelas teachers and parents of the students and to find out solitons for the problems during teaching period. For this aim, at the beginning the arigin of religion, the relation ship between religion and society as well as the religious institutions, also the history of religious education were examined. As for research findings, the following items vere fond aut : The expectotions of the students and their teachers as well as parents for the solutions of the problems. Which were discovered during teaching period, the socio-economical situations of the students, their feelings and opinions about the guality of education as well as their socaial positions. The main finding of the study is that the Turkish saciety is a were of these institions and has some expectations in educating the whole society. The study found oud that there are some legal and social problems which have to be solved in arder to gain higher guality and more beneficial education level in these institutions. xinYüksek lisans tezi olarak sunduğum "Kur' an Kurslarında Eğitim ve Toplum (Sakarya Örneği)" adlı çalışmanın, tarafımdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin Kaynakçada gösterilenlerden oloştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmış olduğunu belirtir ve bunu onurumla doğrularım. 27.12.1996 Yusuf GENÇ XIV
