Arşivler bir toplumun millî tarih ve kültürünün gerçek kaynağıdır. Bir milletin tarihiyle irtibatını ve devamlılığını sağlayan temel müesseselerden birinin arşivler olduğunda şüphe yoktur. Arşivler sadece tarih ilminin değil tüm sosyal bilim dallarının da ana kaynağıdır. Osmanlı adlî teşkilâtının en önemli organı olan mahkemelerin (dolayısıyla kadıların) kayıt altına aldıkları bütün insanlarla ilgili olayları ve bu olayları ilgilendiren mahkeme kararlarım ihtiva eden şer 'iye sicilleri bir belde halkının birbirleriyle olan hukukî, iktisadî, sosyal, dinî ve ticarî münasebetlerini en güzel bir biçimde ortaya koyan belgelerdir. Osmanlı topraklarında yaşayan hemen her tebâ'nın evlenme, boşanma miras, vasiyet, vekâlet, kefalet, alışveriş ve ortaklık gibi işlemlerin sicillerde yer alması, Osmanlı toplumunun siyasî, sosyal, iktisadî ve dini hayatını çok etkili bir şekilde sicillerden takip etme imkanı vermektedir. 19. yüzyılda Osmanlı toplumunun içinde bulunduğu sosyal, hukukî ve ekonomik şartla-u n öğrenmeye yönelik bir katkı sağlaması amacıyla yapılan bu çalışmada geçen yüzyılda İstanbul hayatının sosyal ve hukukî yönü ele alınmaya çalışılmıştır. Bu gayeyi gerçekleştirme yönünde 1888-1889 tarihlerine ait olan 1 Numaralı İstanbul Mahkemesi 265 numaralı kadı sicili esas alınmıştır. Bu dönemde yaşayan İstanbul insanının sosyal ve hukukî hayatı büyük oranda tüm. Osmanlı insanının hayat tarzının da bir göstergesidir. Çalışmamız esnasında tam transkripsiyon metodu uygulanmıştır. Orjinal kadı defteri 'i metni latinize edildikten sonra 'dönemin sosyal ve hukukî yaşantısına dair veri teşkil i? r: eden hususlar ayrı ayrı konular halinde değerlendirilmiştir. Ayrıca diğer temel kaynaklardan da yararlanma yoluna gidilmiştir. ?, Bu tez çalışması ile geçen yüzyılda, İstanbul'da yaşayan. Osmanlı insanının hayatında önemli bir yeri olan sosyal, ekonomik ve hukukî bir takım müesseselerin mahiyeti, fonksiyonları ve uygulanma biçimleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Toplumsal hayatta çok önemli bir yeri olan vakıf müessesesi, iktisadî ve ticari hayatta büyük etkileri olan gedik sistemi ve vekalet, kefalet, ortaklık ve alışveriş gibi ticarî uygulamalar, sosyal hayatın önemli bir parçası olan evlenme, boşanma, mehir, nafaka ve vasiyet gibi hukukî-dinî uygulamalar konusunda kayda değer sonuçlar elde edilmiştir. Vİ
Social and juridical state in Istanbul in 1888-1889 (1306-1307 Higra Calender) Key words: Archives; Ottoman Judicial Organization; the registers of the canonical law at is lam; political, social, economical and religious life, the social and juridical side of the Istanbul li fe; religious applications. Archives are the real sources of the national history and culture of a society. There is no doubt that one of the basic foundations which enables a nation to have a relation and continuity with her history is the archives. Archives are not only the main sources of the history but of the all social sciences. The registers of the canonical law of İslam which include the events of the people re corded bey the law courts as the most important elements of Ottoman Judicial Organization and the decisions related with these events are the documents explaining the juridical, economical, so cial, religious and commercial relationship of the people of that country the best. The existance of the records of the marriage, divorce, inheritance, maintenance allowance, will, proxy, guaranty, trade and partnership of the almost all citizens living on Ottoman country enab les us to follow the political, social, economical and religious life of the Ottoman society very ef fectively. The sociol and juridical side of the Istanbul life in the last century is facusedin this study to con- ribute to learn the social, juridical and economical conditions of the Ottoman society in 19 * cen- i tury. To realize this goal, Judge (Kâdi) Register number 265 of the Istanbul 1 * Low Court in 1888-, 1889 has been studied. The social and juridical life of the Istanbul people of these days, is the j. sample of the life style of the Ottoman people at a large scale. ', ;.;*,,t During the study, exact translation from Ottoman writing to Turkish is used as a method. After converting the original Judge registers into Turkish in latin alphabet, the subjects which are sour ces of that period in terms of social and juridical life have been studied part by part. Besides, ot her basic sources have been used. r<" In this thesis, it has been performed to discover the character, function and application style of the social; economical and juridical' foundations which play ah important role iri5 the life öf the last century Ottoman people. Important resolts have been obtained about the pious foundation (wakf), the trade monopoly (gedik system) which was very effective in economical and commercial life and about commercial applications such as proxy, guaranty, partnership and trade; about juridical and religious applications of daily life such as marriage, divorce, dowry (mehir), maintenance alowance and written will. Vİİ
