Başlangıçtan günümüze Kur’an tefsiri “Fatiha Sûresi”

Abstract

Bu mütevazi çalışma ile Fatiha sûresinin tefsiri hakkında günümüze kadar yazılan eserler belli bir plan dahilinde incelenmeye çalışılmıştır. Bununla -Fatiha Sûresi hakkında yapılan çalışmaların tarihi seyri de dikkate alınarak- müfessirlerin üzerinde görüş birliğine vardıkları konular, bir birinden ayrıldıkları noktalar, birbirlerine olan etkileri tesbit edilmeye gayret edildi. Bu sahadaki malzemenin bolluğu bizim için hem avantaj hem de bir dezavantaj olarak karşımıza çıktı. Zira tefsir sahasında meydana getirilen biınlerce eseri incelemeye tabi tutmak elbetteki mümkün değildi. Rivayet, dirayet, lügat, kıraat, i'rab, münasebet, ahkam, belagat v.b. konularında söz sahibi, sahasında temayüz etmiş, muhtelif devirlere ait tefsirler seçildi. Tesbit edilen ana başlıklar esas alınmak kaydıyla seçilen tefsirler bütünüyle gözden geçirildi, kronolojik olarak değerlendirmeye tabi tutuldu. Çalışmamızın sonunda bizde oluşan kanaat; Kur'ânın bir nevi özeti olan Fatiha Sûresi'nin Allah'ın (c.c.) mü'mın kullarına olan merhametinin son derece veciz bir ifadesi olmasıdır. Yaratan (Allah), yaratılan (insan) ve ikisi arasındaki münasebet (hidayet veya sırât-ı müstakim) Fâtiha'dakı üç temel unsurdur. Her günkü beş vakit namazda en az onyedi defa okunması gerekli olan bu sure, manası hissedilerek okunduğunda insanın aklını, kalbim ve ruhunu doyuracak özelliğe sahiptir. Sure ilk ayetinden son ayetine kadar tam bir anlam bütünlüğü içerisinde bir birine bağlanmış, Kur'anın i'câzını gösteren eşsiz bir kelamdır. Sanki "Ancak Sana ibadet ederiz, yalnız Senden yardım dileriz,, ayetiyle sure özetlenmiş, bütün bir sure ile baştaki "Elhamdülillah,, cümlesi açıklanmıştır. Fatiha suresi'nin bir diğer önemli özelliği ise ben değil biz demesini öğreterek, ferdi değil toplumu ön plana alıp mü'minler arasındaki kardeşliği te'sis etmesidir. Fatiha Suresi hakkındaki son sözümüz İbn Kesîr'in seleften naklettiği şu sözdür. "Fatiha Kur'anın simdir. Fatiha'nını sırrı da Ancak Sana ibadet* ederiz, yalnız Senden yardım dileriz ayetidir,,.* * İbn Kesîr; Ebu'1-Fadl İsmail el-Kuraşî ed-Dimeşkî, Tefsîru Kur'âni'l-Azîm; Dâru'l-Hadîs, Kahire, 1988, 1, 8. vııı

In this humble work, I have tried to examine, most of the studies which has been published through out the history upp to recent days about the opening chapter of the Quran and its interpretations. I have chosen and studied them within a certain plan. I have taken care of the commantaries abouth the opening chapter of the Quran (Fatiha Surah) in a chronological manner; and I have tried to point it out, in what points the commantators on the Quran were agreed, or have had different point of views and in what points they have been effecting to each other. The richness of material we have faced in this subject, sometimes have been an advantage and sometimes a disadvantage. Because of the richness of the material; we could not being able to study thorugh the whole of the material. We have choosen commentaries of the Quran which have been written in different periods, excelled in their own fields, and eloquent on the subject like a variant reading of a word of the Quran, sublety of intellect, language, special method of pronunciating each word of the Quran, pronunciation of the case endings, relation, inferences from omens, and rhetoric. We have established the main headlines of the interpretations and went thorugh all of them, which we thought that according to our point of view, they were interesting. And we have arranged them in a chronolojical serie. IXThe opinion we have got after our study is: that, the surah Fatiha is a kind of summary of the Quran and it is very mercifull, terse expression of Allah (c.c) to his believer men in Islam.The creator (The God, Allah), and the created (man kind) and the relations in between (the right way, straight path) are the three necessary elements in the Opening. During the five times daily worshipping, we repeat it at least seventeen times, and if this surah (the Opening) being repeated with the understanding in its holy meaning and if we totaly feel it; than it fullfils the mans mind,heart and the soul. That is why it is a special.The verses of the Surah are connected to each other in a total meaning, from the beginning to the end. It is a unique word of the Qurans terseness. It seems that the Surah has summed upp in the verse " Thee (alone) we worship;Thee (alone) we ask for help" and all the surah have been explained by the sentence "Praise be to Allah, Lord of the worlds", att the beginning of the Surah. Another importance of Surah is saying, not "I" but "we" and so doing this, thus the society comes to the first plan but not the individual. Doing so, it aims to create brotherhood between the belivers in islam. Our last statement abouth the Surah the Opening will be a statement from the ancestor of Ibn Kesir. And it is: "the Surah Fatiha is the secret of the Quran. And the secret of Fatiha is, the Surah:"Thee (alone) we worship; Thee (alone) we ask for help".* * Ibn Katheer, Tafeeer al-Qur'aan al-Aziim,