ÖZET Ordunun, siyaset üzerinde etkili hale gelmesi, Sosyal Bilimler literatüründe pretoryenizm olarak adlandırılmaktadır. Pretoryenizm, daha çok, demokrasileri gelişmemiş ülkelerin bir sorunu olmaktadır. Siyasi kurumların tam olarak meşruiyet kazanamadığı, siyasal işleyiş ve karar mekanizmaları üzerinde tam bir oydaşmanın gerçekleştirmediği bu gibi ülkelerde, Silahlı Kuvvetler etkili bir güç olarak ortaya çıkmaktadır. Türkiye farklı tarihsel ve sosyal nedenleri olmakla birlikte, bu ortak sorunları paylaşan bir ülke olarak, askerî müdahaleleri fazlasıyla yaşamıştır. Türkiye'de ordunun siyaset üzerinde etkili hale gelmesi, bazen doğrudan müdahalelerle, bazen de arkaplanda kalarak, yönlendirme şeklinde olmaktadır. Ordunun siyasete müdahalelerinin nedenleri farklı zamanlarda, farklı nedenlere dayanmakla birlikte, belli bir sürekliliği de taşımaktadır. Bu da; sivil-asker merkezî devlet yapılanmasının sürekliliğini sağlamak ve devletin, toplumu kontrol mekanizmalarını elinde tutmaktır. Türkiye'de darbeler ve askeri müdahaleler, devlet fonksiyonları üzerindeki askeri etkiyi artırmıştır. Yasama, Yürütme ve Yargı'ya, anti-demokratik işlevler yüklemiştir. Siyasal sistem üzerindeki etki, sadece askeri rejim dönemlerinde olmamakta, başta Anayasa olmak üzere, yasalarla getirilen düzenlemelerle sivil rejim dönemlerinde de belli bir yasal meşruiyete kavuşturulmuştur. Ordunun Türkiye'de etkili bir siyasal güç olarak ortaya çıkması, sivil toplumun resmî alanın dışına çıkamaması ve Anayasa yapıcılarının askerler veya militerleşmiş siviller tarafından yapılmış olmasıdır. Bu da, Türkiye'de demokrasinin bütün kurum ve kurallarıyla yerleşmediğinin bir göstergesidir.
In Social Science Literature, to become a superior power on politics for the army forces is called pretorionism. It is a great problem for the coiitries in whkfe their democracies are not well established. In those cöhtries, where political establishments have no proper rights and there is no aggreement between political application and judiciary mechanism, army appears to be an effective force. Even though Turkey has different historical and social background there where some military takeovers during the last decades. To be come an effective force on politics for the military forces in Turkey is due to either direct action (military takeover) or sometimes indirectly through providiup directions. Even though the reasons for the Turkish military to tisrupt politics rely upon different basis in time it carries a continuity. That is, to provide a firm central civil- military establishment and to keep the active mechanisms of community under control. Military coups and interventions has increased the influence of military on the funetions of the State. Vorious anti-democratic funetions have been assigned to all legislation, adminishatide and law. This effect on the political system is not limited to those periods in which the military was in control, this influence has been legalized through modifications in legislation, particularly in the constitution. The chief reasons for the Turkish military to have such a big influence or politics rely indeed upon those that the civil organisations do not go beyond the official limits and the law-makers are, in general, military or militarised people. This is a sign that the democracy is not established thoroughly yet in Turkey. VI
