Kelam ilmi ile ilgili matbu eser ve makalelerin bibliyografik olarak incelenmesi (1980-1998)

Abstract

Hadislerin Peygamber (sav)'den, mana, söz ve lafiz olarak değiştirilmeden bir başkasına yazılı veya sözlü olarak aktarılmasına rivayet denmektedir. Hadisi rivayet eden, kişi olduğuna göre, kişinin güvenilir olması rivayetin sıhhatini de tespit bakımından gereklidir. Bu yüzden râvinin şahsiyet durumu önem arz etmektedir. Halifeleri râvi olarak ele aldığımızda karşımıza farklı bir boyut çıkmaktadır. Halifelerin hem burada şahsiyeti, hem bilgisi, hem itikâdi inancı ve hem de hadis ilmine karşı ilgisi önemlidir. Buna göre rivayet ettiği hadisin durumu değerlendirilmiş olmakta, hem de halifenin taraftar olduğu itikâdi görüş hakkında fikriyatım ve düşünce yapısını etkilemektedir. Devletin tepe noktasında siyasi ve idari yapı neye göre şekillenirse, halkında bundan etkilenmemesi mümkün değildir. "Hulefa-i Raşidin" dönemi halifeleri, başta "sahabî" olmaları bakımından fikri yönden hepsi de birbirine yalandı. İlk dört halifede hadis rivayetinin yapılmasını, bu konuda çok dikkat edilmesi gerektiğinin vurgulamışlar, sünnetini yaşanmasında ve hüküm olarak ortaya konulmasında Kur'an'dan sonra- başvurulacak kaynak olarak görmüşlerdir. İlk dört halifenin hadis rivayet ettiklerini görmekteyiz. Tefsir, hadis ve fıkıh ilimlerinin ilk çalışmaları "Emevîlir" döneminde başlamıştır. Bu devrin özelliği, sahabe, tabiin ve tebe-i tabiinin aynı dönemde bulunduğu bir zamandır. Emevîlerin son zamanlarında, "ilimleri yazı ile tespit" ve hadisleri "tedvin" çalışmaları başlamış, devlet eliyle olması için resmiyet kazanmasını sağlamıştır. Bu emri veren halife Ömer b. Abdülaziz olmuş ve bu ilk tedvin faaliyetine de resmi olarak başlayan İbn Şihab'ez-Zühri'dir. Diğer Emevi halifeleri de hadis rivayetinde bulunmuşlar, hadis ilmi ile ilgilenmişler ama ilgilenmeyen halifelerde olmuştur. Emevî dönemi halifelerinin rivayet etmiş olduğu hadislerin sayısı tam net olarak çıkmamaktadır. Ancak Muâviye b. Ebi Süfyan sahabi, Ömer b. Abdülaziz'de özel ilgisi olduğu için hadis rivayetinde fazla görmekteyiz. Bunların dışındaki halifeler, hadis rivayet etseler bile, bazı halifeler az; bazı halifeler de hiç hadis rivayetinde bulunmamışlardır. Emevîler döneminde hadis üzerindeki çalışmalarda önemli gelişmeler olmuştur. Abbasiler devrinde ise bir yandan hadisler derlenirken, bir yandan da hadis usulü ilmi meydana gelmiştir. Bu konuda orjinal eserler verilmeye başlanmıştır. Bu dönemin en önemli ve hadisçiler açısından en sıkıntılı olayı "Mihne" olaylarıdır. Çünkü on dört yıl sürecek olan ve tohumu. Emeviler döneminde atılacak olan "Halku'l Kur' an" meselesi, hadis alimlerinin işkence çekmelerine, sürülmelerine ve öldürülmelerine kadar ilerlemiştir. Bunun neticesinde alimlerde birbirlerine karşı şüphe ile bakar olmuş, ortada güvensizlik meydana gelmiştir. xnÜçüncü asra kadar ki Abbasi halifeleri içinde hadis rivayetinde bulunmayan halife çok azdır. Genelde hadis rivayetinde bulunmuşlar, ama rivayet zinciri "babadan- oğula" şeklinde olmuştur. Bunun yanında rivayet etmiş oldukları hadislerin sıhhat derecelerini genelde bilmemekte, hatta mevzu dahi rivayet etmektedirler. Hadîs musannafı açısından, üçüncü asra kadar ki Abbasi dönemi önemlidir. Bu dönemde çok mükemmel eserler meydana getirilmiştir.

Transfering the hadith without changing as meaning, as structure and as speech is said rumour. It is impotant that the people, wfio transfer the rumour, should be trustworty for rumour's beliavable. So the people who transfer the rumours are important. When we take up the caliphs as a rumour transfer, we meet a new dimension. Here, the caliph's personality, his experiement, end also his belief are important and according to these items his rumours are evaluated. The beliefwhich caliph supports, effects public's belief. The public absolutely influence from the political and administrative structure of the top of the government. The caliphs of Hulefaı Raşıdın periot are the friends of Muhammad (sav) and they close each other as mental. The four caliphs has given a great importance transfering rumour and emphasized that the people who transfer rumours should be very careful. This caliphs have regarded the muslims practices and rules as a source to arrive at a decision and living according to it, after Koran. İn addition the four caliphs have tranfaredthe hadith. The first studies of commentary, the hadith, the conan jurisprudence of İslam are started in Amavi periot, the feature of this periot is that Tabım and Tabaı Tabım has lived together in same periot. So the rumour-chain which belongs to the sciense mentioned above, reaches to Muhammad. Determining the sciense by writing and compiling the hadith, works were started, and making this work with goverment support supply to this work gaining formality. This ordered by the caliphs Omar b. Abdulaziz and Şihab ez Zuhri has started the first compiling activites. Other caliphs of Amavi have transfared the rumours and they have been interested in the hadith but some caliphs haven't been interested in the hadith. The number of rumours, which have been tranfered by the calips of Amavi, aren't known exatly. We can meet the name of Muaviya b. Ebi Sufyan and Omar b Adülaziz very much at tranfering rumour because of Muaviye b. Ebi Sufyan was friend of Muhammad's and Omer b. Abdulaziz's personal interest of the hadith. The caliphs of Amavi except this two caliphs transferred a few rumours or they didn't transfered any rumour. Workings on the hadith were made important improvement in the periot of Amavi. Both the hadith have been compiled and the methodology of the hadith has been accured. The important and the most troublesome case for the researcher of the hadith in the this periot is "mihna" case. Because in this periot "Haiku' 1 Koran" problem, which T.C YÜKSEKÖ?RETİM KURULU XiV BO&ÜBflAftTASYON MERKEZİhas taken 14 years has caused torturing, banishing, and even killing the researcher of the hadith, was occurred. Halku'l Koran problem was based on Amavi. As a rasult a lack of confidense occurred between researchers and the had a suspicion each other. Almost all the caliphs of Abbasi, which has lived until third century, have tranfered rumours. But their rumour style was from father to son. Beside they usually didn't know the lack of confidence of the hadith. The periot of Abbasi until third century is important. Because in this periot perfect works were made. xv