el-Hüseyin b. Mes'ûd el-Begavî ve Hadis Ümi'ndeki Yeri'1 isimli bu çalışmamızda, kendi döneminin önde gelen fikıhçı, hadisçi, tefsirci ve kırâatçılanndan olan el-Hüseyin b. Mes'ûd el- Begavî'yi tanıtmayı ve önemli bir fikıhçı ve tefsirci olmasını büyük ölçüde etkileyen hadisçilik yönünü ortaya koymayı hedefledik. Çalışmamız bir giriş ve üç ana bölümden oluşmaktadır: Giriş Bölümü'nde, el-Hüseyin b. Mes'ûd el-Begavî'nin yaşadığı 434/1042-516/1122 zaman diliminde, doğduğu ve neş'et ettiği bölge olan Horasan ve çevresi siyasî, içtimaî, iktisadî, dînî ve ilmî boyutlarıyla incelenmek suretiyle onun hem şahsiyeti, hem de ilmî kişiliğinin anlaşılmasına zemin hazırlanmıştır. Hayatı, Şahsiyeti, Hocaları ve Talebeleri başlıklı Birinci Bölüm'de, Hayati" ve "Şahsiyeti" alt başlıklarında Begavî'nin biyografisi hakkında elde edilen bütün bilgiler değerlendirilmiştir. Yine bu bölümde "Hocaları" ve 'Talebeleri" alt başlıklarında onun bocalan ve talebeleri kaydedilip haklarında kısa bilgiler verilmeye çalışılmıştır. İlmî Mevkii ve Eserleri başlıklı İkinci Bölüm'de "İlmî Mevkii" alt başlığında tefsircilik, fikıhçılık, hadisçilik ve edebî yönleri ele alınmıştır. "Eserleri" alt başlığında, ilmî kişiliğinin en önemli yönünü ortaya koyan yirmiye yalan eseri ilim dallarına göre tasnif edilmiş ve her biri isimleri, konulan, muhtevalan, varsa baskılan veya basümamışsa yazma nüshalarının bulunduğu kütüphane kayıtlan gibi özellikleri ile tanıtılmıştır. "Bazı Eserlerinin Tenkidi" alt başlığında, en başta gelen eserlerinden Mesâbîhu's-Sünne, Şerhu's-Sünne, Meâlimü't-Tenzîl ile el-Envâr fî Şemâili'n-Nebiyyi'l-Muhtâr'ın hadisçilik yönünden tenkidleri yapılmıştır. Hadis İlmindeki Yeri başlıklı Üçüncü Bölüm'de; "Hadis Usûlü İle İlgili Değerlendirmeleri", "Hadisleri Tahammül Yollan", "Kullandığı Eda Sîgalan", "Hadis Değerlendirmeleri" ve "Hadis Tenkidçiliği" başhklan altında onun hadisçiliği ortaya konmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak el-Hüseyin b. Mes'ûd el-Begavî'nin, yaşadığı dönemin hem Fıkıh, hem Hadis ve hem de Tefsir otoritelerinden biri olduğu üzerinde durulmuştur. Onun, eserlerinde genelde sağlam rivayetleri kullanmakla birlikte nadiren de olsa zayıf ve uydurma olduğu iddia edilen rivayetlere de yer verdiği görülmüştür.
This book, "al-Hussein Ion Massud al-Begavî and His Place in Hadith" is intended to introduce al-Hussein Ibn Massud, who, has been one of the leading figures of Figh (jurisprudence), Hadith, and Interpreter in his time, and his studies on jurisprudence and hadith greatly influenced from his studies on hadith. This research comprises an introduction, three main part and a conclusion. al-Hussein Ibn Massud al-Begavî lived in Khorasan, so, in order to recognize the ground where he built his character and was grown up as a jurist, I preferred to make an introduction to this book by describing Khorasan with all its political, social, economic, religious and scientific aspect during the 5* century after Hijra - 11* century AD. The first chapter, titled "Life, Personality, Teachers and Pupils." This chapter includes four sub heading, which have dwelt on his life and personality and have also given brief information about his life and his relations with his teachers and his pupils (students). They are mentioned according to chronology based on date of death, and in alphabetic order, with a very brief biographical information. Second chapter titled as "His (Scientific) Position and Works." I have dwelt on his studies on interpretation, jurisprudence, hadith, and literature under sub-title "His (Scientific) Position." On the other hand, the works of al-Hussein Ibn Massud numbering around 20 are mentioned under sub-title "Works" and classified according to the branches under which they fell. I have also mentioned them briefly with the content of each and the register numbers of their manuscripts in the libraries, where they are kept In addition, under the section of "the Critics of Works," his famous masterpieces "Mesâbîhu's-Sunne, Şerhu's-Sunne, Meâlimu't-Tenzîl, el- Envâr fi Şemâili'n-Nebiyyi'l-Muhtâr" have been criticized from the perspective of hadith. The third chapter, "His Place in Hadith" consists of 6 sub-title, namely, 'the Evaluations on Hadith Method,' 'the Ways to Narrate Hadith,' 'the Methods to Narrate Hadith,' 'Hadith Evaluations'. In conclusion, it is emphasized that al-Hussein Ibn Massud was an authority on both hadith and figh (jurisprudence) in his time. KEYWORDS: Begavî, Mesâbîhu's-Sunne, SerhuVSunne, Meâlimu't-Tenzîl.
