Abstract:
ÖZET Ordunun, siyaset üzerinde etkili hale gelmesi, Sosyal Bilimler literatüründe pretoryenizm olarak adlandırılmaktadır. Pretoryenizm, daha çok, demokrasileri gelişmemiş ülkelerin bir sorunu olmaktadır. Siyasi kurumların tam olarak meşruiyet kazanamadığı, siyasal işleyiş ve karar mekanizmaları üzerinde tam bir oydaşmanın gerçekleştirmediği bu gibi ülkelerde, Silahlı Kuvvetler etkili bir güç olarak ortaya çıkmaktadır. Türkiye farklı tarihsel ve sosyal nedenleri olmakla birlikte, bu ortak sorunları paylaşan bir ülke olarak, askerî müdahaleleri fazlasıyla yaşamıştır. Türkiye'de ordunun siyaset üzerinde etkili hale gelmesi, bazen doğrudan müdahalelerle, bazen de arkaplanda kalarak, yönlendirme şeklinde olmaktadır. Ordunun siyasete müdahalelerinin nedenleri farklı zamanlarda, farklı nedenlere dayanmakla birlikte, belli bir sürekliliği de taşımaktadır. Bu da; sivil-asker merkezî devlet yapılanmasının sürekliliğini sağlamak ve devletin, toplumu kontrol mekanizmalarını elinde tutmaktır. Türkiye'de darbeler ve askeri müdahaleler, devlet fonksiyonları üzerindeki askeri etkiyi artırmıştır. Yasama, Yürütme ve Yargı'ya, anti-demokratik işlevler yüklemiştir. Siyasal sistem üzerindeki etki, sadece askeri rejim dönemlerinde olmamakta, başta Anayasa olmak üzere, yasalarla getirilen düzenlemelerle sivil rejim dönemlerinde de belli bir yasal meşruiyete kavuşturulmuştur. Ordunun Türkiye'de etkili bir siyasal güç olarak ortaya çıkması, sivil toplumun resmî alanın dışına çıkamaması ve Anayasa yapıcılarının askerler veya militerleşmiş siviller tarafından yapılmış olmasıdır. Bu da, Türkiye'de demokrasinin bütün kurum ve kurallarıyla yerleşmediğinin bir göstergesidir.
