Abstract:
31 Ağustos 1991'de bağımsızlığını ilân eden Özbekistan Cumhuriyeti içerisinde muhtar bir cumhuriyet olarak varlığını sürdüren Karakalpak Muhtar Cumhuriyeti halkını oluşturan Karakalpaklann tarihi üzerinde müstakil bir araştırma Türkiye'de henüz yapılmamıştır. Bu eksikliği gidermek amacıyla Türkistan Türklüğü içerisinde kendisine küçük de olsa bir yer edinen Karakalpaklann XVI. ve XVIII. yüzyıllar arasındaki tarihi, edebi, sosyal ve kültürel faaliyetleri araştırmamızın konusunu oluşturmaktadır. Tez çalışması yapılırken Karakalpaklar üzerinde Türkçe kaynakların az olması sebebiyle birinci derecede Rusça kaynaklardan yararlanılmıştır. Bunlar içerisinde Karakalpaklann tarihini detaylı bir şekilde anlatan ve değişik yazarlann eserlerinin toplandığı 1935 tarihli "Materialı Po İstorii Karakalpakov" adlı eser ilk sırayı alır. Karakalpaklar içerisinde büyük saygı ve sevgi gören tarihçi Prof. Dr. Sabır Kamalov'un eserleri de tamamlayıcı bir özellik taşır. Karakalpaklar, Aral Gölü çevresinde yaşayan bir Türk boyudur. Orta Asya Türiderinin Kıpçak koluna mensupturlar. Uzlar, Peçenekler ve Hazarlar ile kardeş bir kavimdir. Bugün ayn bir etnik grup olarak ortaya çıkan Kazak, Kızgız, kısmen de Türkmenlerle akrabadırlar. Bugünkü Karakalpaklar tarihî kaynaklarda ilk defa XVI. yüzyılın sonunda Seyhun boylarında oturan bir kavim olarak geçmektedir. Altmordu Devleti'nin yıkılmasıyla teşkilâtlanmaya başlamışlardır. Aral Gölü çevresinde Kazak ordalan içerisinde yaşayarak faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Tam olarak teşkilâtlanamamalan sebebiyle, bazen Kazak ordalannm baskılarından kurtulmak için Rus himayesine girmişler, bazen de bu baskılara dayanamayarak Hive, Buhara bölgelerine göç ederek yaşamlannı sürdürmeye çalışmışlardır.
