Karasu ve Ab-I Safi (Karapürçek) kazalarının temettuat defterleri (1844) ve sosyo-ekonomik açıdan tahlili

Abstract

Anahtar Kelimeler : Temettuât Defterleri, vergi, sosyo-ekonomik, tarım, büyükbaş hayvan. Tanzimat dönemi Osmanlı Devleti'nin maliye politikalarında önemli sayılabilecek gelişmeler yaşandı. Tanzimat Fermanında; vergilerde adaletin sağlanması, iltizam usulünün lağvedilmesi, giderlerin tespit edilmesi açısından bir bütçe hazırlanmasının gerekliliği vurgulanmıştı. Taşrada ki mali disiplinin sağlanması, vergilerin hakkaniyet ölçülerinde toplanması amacına yönelik, kaldırılan iltizam sisteminin yerine muhassıllıklar kuruldu. Halkın, hane esas teşkil etmek üzere gelirinin tam olarak hesaplanması ve ona göre vergi alınması için emlak, arazi ve temettuâtlannın bilinmesi amacıyla sayımlar yapıldı. Bu şekilde 1844-45 yıllarında yapılan sayımlar neticesinde Temettuât Defterleri ortaya çıktı. Temettuât Defterlerine göre Karasu ve Âb-ı Safî kazalarının sosyal ve ekonomik yapısı incelendiğinde önümüze çıkan tablo şu şekildedir: 10 köyden ibaret Karasu ve 7 köyden ibaret Âb-ı Safi kazalarının tahmini nüfuslarının toplamı 4000 kişi civarındadır. Her iki kazada da tarım ekonomisi kendini yoğun bir şekilde göstermektedir. Karasu kazasının Karadeniz'in kenarında olması dolayısıyla kazada tarımsal faaliyetlerin dışında denizcilik de gelişmiştir. Tarımdan sonra gelen ikinci geçim kaynağı denizciliktir. Her iki kazada yoğunluk olarak tahıl tarımı yapılmaktadır. Her iki kazada da tarımın yanında hayvancılığın yapıldığı, fakat hayvancılık meşgalesinin gelir sağlamaktan ziyade, kendi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik faaliyetler olduğu görülmektedir. Âb-ı Safı kazasında tarım ve hayvancılıktan sağlanan gelirler Karasu kazasına göre daha yoğundur. Halkın gelir seviyesine uygun olarak adaletli vergi toplanmaya çalışılmışsa da tam olarak vergide adaletin sağlandığı söylenemez. Ödenecek olan verginin hane sahibinin gelirine oranı vergi yükünü oluşturmaktadır. Buna göre Karasu kazasında yaşayan halkın vergi yükü % 23, Âb-ı Safi kazasında yaşayan halkın vergi yükü ise % 20'dir. rx