Başbakanlık Osmanlı arşivi belgelerine göre Trabzon'da ermeni olayları 1895

Abstract

Anahtar Kelimeler: Trabzon, Ermeniler, isyan, mahkeme. Trabzon Ermenileri 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kurulan komitelerin faaliyetleri neticesinde isyanlar çıkarmaya başladılar. Bu komitelerin ortak amacı bağımsız bir Ermenistan kurmaktı. Bu devletin sınırları kuzeyde Karadeniz- Gürcistan'dan güneyde Mezopotamya'ya, doğuda Hazar denizi İran'dan batıda Kızılırmak' a uzanmaktaydı. Hmçak ve Tiflis komitelerinin bir tertibi olan Trabzon olayı, 20 Eylül 1311 de Ermenilerin Van eski valisi Ferik Bahri Paşa ve Trabzon Kumandanı Hamdi Paşayı Uzun sokakta Zeytinlik mahallesine giderken yaralamaları üzerine başladı. Ermeniler takip edildiler,ancak İngiliz konsolosluğu civarında kayboldular. Hadiseyi yapanları Ermeniler himaye ederek teslim etmediler. Bunun üzerine Ermenilerin toplu olarak sokak ve caddelerde dolaşmaları yasaklandı. Ermeniler köylerdeki Ermenileri şehre getirerek evlerinde misafir etmeye başladılar ve valinin bütün ısrarlarına rağmen dükkanlarını açmadılar. Asıl hadise 26 Eylül günü olayları yatıştırmak için şehirde dolaşan Vali Kadri Bey üzerine bir Ermeni hanının balkonundan ateş açılmasıyla başladı. Müslüman halkla Ermeni halk birbirine girişti. Üç saat kadar süren bu olay alınan tedbirlerle bastırıldı. Olaylarda Ermenilerden şehir içinde 182, civar kaza ve köylerde 21 ölü ve 18 yaralı; Müslümanlardan 21 ölü, 25 yaralı, Rumlardan ise bir ölü vardır. Ölüm ve yaralama olaylarının yanı sıra yağmalama olayları da görülmüştür. Hadiseden sonra kurulan bir komisyon vasıtasıyla yağmalanan mallar sahiplerine iade edilmiş ve olayın suçluları tutuklanarak Divan-ı Harb-i Örfiye sevk olunmuştur.