Modern örgütlenmenin çıkmazına postmodernizmin yanıtları

Abstract

Anahtar kelimeler: Modernizm, postmodernizm, fordizm, organizasyon teorisi, yapısökümü Bu çalışma, örgütlenme ve yönetim alanında ortaya çıkan modern paradigma kaynaklı tıkanıklığın alternatif bir düşünce olan postmodernizm tarafından nasıl yanıtlandığını araştırmaktadır. Bu amaçla, modernizm/postmodernizm sosyolojik ve epistemolojik (bilgikuramsal) açıdan paradigma dönüşümü ölçütlerine göre karşılaştırılmaktadır. Sosyo-ekonomik açıyla bakıldığında, modern durumun kısıtlayıcı etkileri özellikle ekonomik örgütlenmelerin rasyonelleştirilmesinin (bölümlere ayırma, merkezilik, hiyerarşi, kuralcı düzenlemeler) doruğa çıktığı sanayileşme döneminde belirginleşir. Aşın işbölümüyle düzenlenmiş bürokratik örgütlerin hantallık ve eskime nedeniyle maliyet artışı yaratması, tüketicilerin ise kitlesel ürün ve hizmetler yerine özel ürün ve muameleler talep etmeye başlamaları, bu tür aşın rasyonelleşmiş büyümeyi organizasyon kesiminde çıkmaz bir yola dönüştürmüştür. Bilgi ve ulaşım teknolojilerindeki gelişmeler rekabet ve mübadele alanını (ekonomi) genişletirken entegre ekonomik yapı, serbest rekabete dayalı karmaşık bir ilişkiler zemini halini alır. Modern doğru yöntem çerçevelerinin ortaya çıkardığı kuralcı ve homojen 'katı' organizasyonlar bilgi çağının hızlı iletişim ekonomisine ayak uyduramaz. Bu nedenle, organizasyonların bilgi ve kaynaklan en hızlı ve en uygun koşullarla bir araya getiren, öğrenenen ve uygulayan, kendi kendini yöneten (geliştiren), yatay küçük takımlar ve şebekeler gibi esnek düzenlenmiş örgütlenme formlanna doğru evirilmesi gerekli hale gelir. Bilgi kuramı açısından bakıldığında, modern paradigmanın temelinde, tüm bilgileri tek bir teorik mantık dizgesine indirgeme ve bilgi programlannı tamamlama çabalannm yer aldığı görülmektedir. Tek doğru yöntem çerçevesi sunarak gerçeği önceden belirleyen pozitivist yaklaşım, organizasyonu sabit bir yapı (sistem) içerisinde algılayarak, örgütlenmenin sosyal ve dinamik gerçeklik boyutundan uzaklaşır. Buna karşın postmodern düşünce, örgütlenmeyi iletişim ve sosyal gerçeklik (dil) ağı içinde görür. Postmodernizm; bireycilik, farklılık, çoklu rasyonalite'yi öne çıkartmasıyla 'yenilik ve yaratıcılığı', aynca vizyon, sezgi, empati, hayal gücü, kişisel gelişim gibi iletişim ve disiplinlerarası bilgi biçimlerine verdiği önemle de 'bütüncül' bakış açılanm desteklemektedir. Modern düşüncenin bilgi ve örgütlenmeyi rasyonel parçalarına ayırmasının (analiz, işbölümü) ve kuralcılığının sınırlılığına karşı postmodern düşünce, teoride ve pratikte disiplinler arası sınırlara ve iletişim smırlanna esneklik getirmesiyle maddi ve zihinsel evreni genişletmektedir.