1991'den günümüze Rusya-Çin ilişkileri bağlamında Orta Asya

Abstract

SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez Özeti Tezin Başlığı: "1991 'den Günümüze Rusya - Çin İlişkileri Bağlamında Orta Asya" Tezin Yazan: Tolga ERMAN Danışman: Yrd. Doç. Dr. Neziha MUSAOGLU Kabul Tarihi: 28 Temmuz 2005 Sayfa Sayısı: VE (ön kısım) + 1 15 (tez) Anabilimdalı: Uluslararası İlişkiler 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılması, çift kutuplu uluslararası sistemi tek kutuplu bir yapıya dönüştürürken, bölgesel bazda bir takım değişiklikleri de beraberinde getirmiştir. Bu değişiklikten payı alan bölgelerin başında Orta Asya gelmiştir. Radikal dini hareketler, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı gibi faaliyetler bölge istikrarım bozan faktörler olarak baş göstermiştir. Bu gelişmeler ulusal menfaatleri gereği istikrarlı bir Orta Asya isteyen Rusya ve Çin'i birbirine yakınlaştırmıştır. 26 Nisan 1996 tarihinde Şangay'da Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan ile birlikte, ortak sınırlarda asker sayısının azaltılması ve güven arttırıcı önlemlerin alınması, terörizm, kaçakçılık ve radikal dinciliğe karşı ortak hareket etme karan alınmıştır. Daha sonra bu görüşmeler düzenli bir hal alarak Şangay İş Birliği Örgütü'ne dönüşmüştür. Rusya Çin ilişkilerinin geleceği açısından Şangay İş birliği Örgütü büyük bir adım olmuştur. 11 Eylül 2001 tarihi de Rusya Çin ilişkileri için önemli bir diğer tarih olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri bu tarihten sonra uluslararası terörizm üe savaş adı altında Orta Asya'da güçlenen radikal dini hareketlerle mücadeleye girmiş, bu hareket Rusya tarafından başlarda olumlu karşılanmıştır. Fakat ABD'nin gittikçe artan nüfuzu elde ettiği askeri üsler Rusya'yı rahatsız etmiş ve ABD'nin artan nüfuzunu dengelemek için Çin ile olan ilişkilerini daha da arttırmıştır. Bu dönemden sonra da Rus-Çin ilişkileri artık sadece bölgesel ilişkileri değil bütün dünya politikalarım ve dengeleri etkileyebilecek "stratejik ortaklık" olarak anılan yeni bir döneme girmiştir. Rusya-Çin ilişkileri yalan ve orta vadede köklü bir değişikliğe uğramayacaktır. ABD' nin iki ülke arasında izleyeceği denge politikaları ve özellikle Orta Asya politikaları Rusya-Çin arasındaki işbirliğinin boyutunu belirleyecektir. Diğer taraftan uzun vadede Çin'in büyük stratejisini gerçekleştirmesi durumunda, Orta Asya'da oluşacak yeni güç denkleminde yalnız kalması muhtemel bir sonuçtur. Rusya, bölgedeki Çin hakimiyetini önlemek için uzun vadede Japonya ile stratejik ortaklığa gidebilir. Anahtar kelimeler: Orta Asya, Şangay İşbirliği Örgütü, Rusya - Çin ilişkileri