Abstract:
SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez Özeti Tezin Başlığı: Dîvân-ı Zihnî-i Çermîkî (İnceleme -Metin) Tezin YazanrNale ERDEMİR Danışman: Yrd.DoçDr. Bayram Ali KAYA Kabul Tarihi: 08/07/2005 Sayfa Sayısı: vii (ön kısım) + 266 (tez) + 55 Anabilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı : Eski Türk Edebiyatı Üzerinde çalıştığımız Zihnî-i Çermîkî Divânı 19. yüzyıl eseridir. Divan, İstanbul Beyazıt Devlet Kütüphanesi K. 27068 numara ile kayıtlıdır. Osmanlı Türkçesi alfabesiyle 91 sayfa halinde matbu manzum bir eserdir. Divanın dili ağır olmakla birlikte akıcı bir üslûbu vardır. Eserden yola çıkarak Nakşibendî tarikatının Kadiri koluna mensup olduğunu öğrendiğimiz Zihnî'nin divanında, Nakşibendî büyüklerine yazılmış şiirler oldukça fazladır. Ayrıca on iki imam, ehl-i beyt sevgisi açıkça görülmektedir. Az olmakla birlikte eserde imlâ ve vezin hatalarına rastlamaktayız. İkili, üçlü, dörtlü tamlamaların sıkça kullanıldığı eserde sade, halk şiiri tarzında yazılmış şiirler de yer almaktadır. Divanının büyük bölümünü oluşturan gazelleri, etkisinde kaldığı çok açık bir şekilde görülen Nef î, Nedim ve Nâbî'nin şiirleri ayarında olmamakla birlikte, sade, hoş hayallerin yer aldığı parlak beyitlere sahiptir. Yine rindâne, âşıkane diyebileceğimiz gazelleri de oldukça fazladır. Divanında yer alan kaside, muhammes, kıt'a, tahmis vb. nazım şekillerinde gazellerindeki kadar başarılı olduğu söylenemese de bunlar arasında da yer yer güzel örnekler görülebilmektedir. Rind ve kalender meşrep bir hayat tarzına sahip olduğu anlaşılan Zihnî'nin şiirlerinde feleğe sitem, çocukluktan itibaren çekilen sıkıntı, gurbette yaşamanın zorluğu vb. konuların yer aldığı beyitler ve şiirler de az değildir. Sonuç olarak Zihnî'nin şiirleri, divan edebiyatının genel estetik kurallarına, disiplin ve anlayışına uygun değerdedir. Bu nedenle şairimizin, 19. yüzyıl divan şiiri içinde hak ettiği yerden hayli uzak bir noktada bulunduğu, neredeyse tamamen unutulduğu kanaatinde, fakat yaptığımız kapsamlı bu ilk olma özelliğindeki çalışmamızın, eksiklerine rağmen, şairimizin edebiyat tarihimiz içindeki gerçek yerini alabilmesinde katkı sağlayacağı ümidini taşımaktayız. Anahtar Kelimeler Çermikli Zihnî Divanı, 19. yüzyıl, Türk Edebiyatı, Kilis,
