Din ve modernizm (Çetin Özek - İlhan Arsel karşılaştırması)

Abstract

SAÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez Özeti Tezin Başlığı:Din ve Modernizm (Çetin Özek - İlhan Arsel Karşılaştırması) Tezin Yazarı: Abdullah İNCETezin Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Faruk KILIÇ Kabul Tarihi: 15. 09. 2005Sayfa Sayısı: V(Ön Kısım) + 204 (Tez) Anabilimdalı: Felsefe ve Din BilimleriBilimdalı: Din Sosyolojisi ÖZET Din, bütün toplumların hayatında yer almış bir kurumdur. Arkeolojik, antropolojik çalışmalar, bu gerçeği daha açık olarak göstermektedir. Gerek ilkel toplumlar da, gerekse modern toplumlarda bu etkiyi açık olarak görülür. Din, sosyolojinin temel kurumlarından biridir. Toplumsal hayattaki rolü tartışılmaz olan dinin, değişik toplumlarda etkisi farklı olmuştur. İlkel toplumlarda, dinin etkisinin modern toplumlardan farklı olduğu ifade edilmektedir. Hatta o toplumlarda, sosyal hayatı temel olarak din belirlemektedir. Modern dönemlerde, toplumsal hayat farklılaşıp, iş bölümü arttıkça, dinin toplumsal rolü de değişmiş, dinin rolündeki bu değişim, dinin toplumsal rolünün azaldığı/ azalacağı, daha ileri boyutu ile zaman içerisinde tamamen sona ereceği yorumlarına sebep olmuştur. Ancak bu iddia yanlış bir kehanet gibi görünmektedir. Temenni gibi de duran bu yaklaşım, din ile ilgili belli bir tutumu, bilimsel temele dayanmadan genelleştirmektir. Daha açık bir ifade ile Avrupa'da bir dönem, her türlü gelişime karşı koyan, "Kurumsal Hıristiyanlık'a" karşı geliştirilmiş bir tepkinin, diğer dinleri de kapsar tarzda genelleştirilmesidir. Modern kendini tanımlarken, gelenekseli de tanımlamış, belirlemiş ve geleneği, ağırlığı değişmekle birlikte, dinle irtibatlı olarak ele almıştır. Bu da modern dönemlerde dinin rolünün yoğun bir şekilde tartışılmasına sebep olmuş, dinin toplumsal rolü, gelecekteki durumu, ağırlıklı tartışmalar arasına dahil olmuştur. Özü itibarı ile din ve modernizm açısından Çetin Özek ve İlhan Arsel'in görüşlerinin tespiti ve bunların karşılaştırılmasının amaçlayan çalışmamız, dört bölümden oluşmaktadır.Genel giriş mahiyetindeki bölümde modernizmin beslendiği kaynaklar, doğuşu gelişimi ve tarihi seyri üzerinde genel bir çerçeve çizmeyi amaçlamaktadır. Bu bölümde din ve modernizm kavramlarına ve bu ikisi arasındaki ilişkiye, sosyolojik açıdan yaklaşmaya çalıştık. Modernite- modernlik, modernite-gelenek kavramlarım bugünkü modernizm ve modernleşme tartışmalarına esas olması yönü ile inceledik. Bu konudaki farklı yaklaşımlara işaret etmeye çalıştık. Bir örnek olması açısından Türkiye örneğini ana hatları ile göstermeyi amaçladık. Eleştirel yaklaşımlara da uzak kalmadık. Teokrasi, laiklik ve sekülerlik üzerinde kısaca durarak, aralarındaki ilişkiye değindik. Diğer bölümlerde, Prof. Dr. Çetin Özek ve Prof. Dr. İlhan Arsel örneklerini karşılaştırmalı olarak inceledik. Özek ve Arsel'in bizi ilgilendiren yönü, genel olarak din ve özel olarak İslam dini ile ilgili fikirleridir. Bu bölümde dinin kaynağı ve mahiyeti, din ve toplumsal bütünleşme-toplumsal gelişme, İslam-siyaset, İslam-demokrasi, İslam-laiklik konulan Türkiye örneği ile ilişkilendirilerek tespit edildi, kısaca karşılaştırıldı. Konu bütünlüğünü sağlamak için değinmekle de özek ve Arsel'in konumuz dışında kalan fikirleri, çalışmamızın konusu değildir. Birçok konuda birebir mukayesenin imkanı olmasına rağmen, bazı konularda aynı şey mümkün olmadı. Birebir mukayese imkanı olmayan konularda, konuya genel yaklaşımlarım söz konusu ederek bir neticeye ulaşmayı denedik. Bu tarz çalışmaların az olması temel zorluklardan biridir. Buna rağmen kıyaslama çalışmalarının, din ve modernizm gibi belli ölçüde zorluklar taşıyan bir konuda bir çok açılımlar da sağlayacağını düşünüyoruz. Anahtar Kelimeler: Din- Modernizm, İslam- Modernizm, İlhan Arsel, Çetin Özek.