Abstract:
ÖZET Anahtar Kelimeler: Din, bilim, kelam. Bu tezde XIX. yüzyılda yaşamış olan Hüseyin Cisrî Efendi 'nin hayatı, eserleri ve din- bilim ilişkisine yönelik yorumlan dönemsel olarak incelenmektedir. Birinci bölümde Hüseyin Cisrî'nin din-bilim yorumunun anlaşılmasına yardımcı olacağı düşünüldüğü için müellifin biyografisi verilmiştir. Cisrî dönemindeki bir çok ilim adamı gibi klasik bir dini eğitim almış daha sonra bunu kendi çabasıyla asrî ilimlerle zenginleştirmiştir. Kendisi gibi din ve bilim meselesiyle ilgilenen İslam modernleşmesinin öncü simlerinden olan Cemâleddin Afgâni, Muhammed Abduh ve Reşid Rıza' dan farklı olarak geleneksel bir anlayışa sahiptir, siyasi olarak Osmanlı Devleti ve Halifesi'ne bağlıdır. İkinci bölümde din ve bilim ilişkisine yönelik genel yaklaşımlardan, XIX. yüzyıldaki durumundan ve müellifin din-bilim anlayışından bahsedilmektedir. Kavramsal çerçeve, metot ve yorum bu bölümde sunulmaktadır. Hüseyin Cisrî din ve bilim noktasında uzlaşmacı bir anlayışa sahiptir. Metot ve argüman açısından İslamî geleneğin yam sıra modern bilimden de beslenmekte ve dine ait unsurları bilimle izah etmektedir. İlmî keşifleri ise kesinlikleri ve dine uygunlukları açısından tetkike tabi tutmaktadır. Tezin son bölümünde din ile bilim arasında problem olan yaratılış ve mucize üzerinde durulmuştur. Hüseyin Cisrî kainatın ve insanın oluşumunda dinin ve bilimin kabullerini belirttikten sonra her iki tarafı birbirine uygunlaştırmaya çalışmışta. Bilimin kabulde zorlandığı hissi mucizeleri ise aklî ve bilimsel olarak izah etmiştir.
