Tahavi ile Kuduri'nin Muhtasar'larının aile hukuku bölümlerinin Muhteva ve Metot açısından karşılaştırılması

Abstract

ÖZET Anahtar kelimeler: Aile Hukuku, nikah, talak(boşama), iddet İslam Hukukunun önemli bir bölümünü teşkil eden ve her dönemde güncelliğini koruyan Aile Hukuku, evliliğin meydana gelmesi ile bunun neticeleri, çocuklar ile anne-babanın münasebetleri gibi hususları tanzim eden bir hukuktur. Yapılan çalışma, bir mukayese çalışması niteliğinde olduğu için, öncelikli olarak, Aile Hukuku bölümlerinin tez konusu edinildiği "Mııhtasar"\arın müellifleri olan Ebû Ca'fer et-Tahavî ile Ahmed b. Muhammed b. el-Kudûrî'nin içinde yaşadıkları dönemler, ilmi hayatları ve Hanefi fakihler arasındaki konumları giriş mahiyetinde olan ilk bölümde ele alınmıştır. Nitekim, fıkıh kitaplarında ele alınan meseleler; çevre şartlarına, zaman ve mekana, bir bakıma içinde yaşanılan toplumun ihtiyaçlarına göre şekil almaktadır. İslam Hukuk literatüründe Aile Hukuku konulan genel olarak evlilik (nikah) ve boşama (talak) olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Mukayesesini yaptığımız Tahavî ile Kudûrî'nin "Mw/ztoar"larının "Aile Hukuku" bölümlerinde de bu genel çerçeveye uyulmuş; nikah ve talak ana başlıkları altında nikah, rada', talak, ricat, ilâ, hul', zıhar, Hân, iddet, nafaka ve hıdâne konulan ele alınmıştır. Aile Hukuku bölümlerinde işlenen muhteva, hem kitap ve bab başlıkları altında işlenen meseleler, hem de bu meselelerin ele alınış şekilleri bakımından incelemeye tabi tutulmuştur. Müelliflerin şer'î delilleri kullanmaları, ele aldıkları meseleler hakkında tanımlamalarda bulunmaları, mezhep imamlarının görüşlerine yer vermeleri ve kendi tercihlerini bildirmeleri gibi "Mw/tfasar"larda kullandıkları üslup tespit edilmiş ve mukayeseleri yapılmıştır. Tahavî ile Kudûrî'nin, "Muhtasar"\mnm karşılaştırmasını yaptığımız Aile Hukuku bölümlerinde; kitap ve bab başlıkları altındaki meseleleri ele alırken kullandıkları; gerek hukuk ile ilgili genel kavramlar gerekse Aile Hukuku ile ilgili özel kavramlar tespit edilmiş ve bu kavramların yaklaşık yüz yıllık bir zaman dilimi içerisinde nasıl şekillendikleri, nasıl anlam daralmasına gittikleri ve terimleştikleri mukayese edilmeye çalışılmıştır.