805 nolu tapu tahrir defterine göre Kamaniçe Eyaleti

Abstract

ÖZET Anahtar Kelimeler: Kamaniçe, Mejibuji, Satanovn, Drajna, Yazlofça, Bar. Osmanlı Devleti altı yüzyılı aşkın bir süre çok geniş bir coğrafyada varlık göstererek Türk ve dünya tarihinde bugün bile etkisi etkisini hissettiren derin izler bırakmıştır. Bu varlığı ve süreci anlamak, bilinmeyen yönleri ortaya çıkarmak ve bugüne yönelik çıkarımlarda bulunabilmek ancak Osmanlı'nın bize bıraktığı zengin arşiv mirasının tam anlamıyla değerlendirilmesiyle mümkün olacaktır. Bahsi geçen arşiv kaynakları arasında, tımar sisteminin bir ürünü olan "Tapu Tahrir Defterleri" özellikle Osmanlı ekonomik ve sosyal yapısını yansıtmaları açısından ayrı bir öneme sahiptir. Araştırmamızda buradan yola çıkılarak bugünkü Ukrayna sınırları içerisinde kalan Kamaniçe Eyaleti'ne ait 805 no'lu mufassal tapu tahrir defteri kullanılmıştır. Eyalete bağlı 4 sancak ve bu sancaklara bağlı 19 nahiyeyle ilgili zengin bilgiler içeren defter, bölgeye ait elimizdeki tek tahrir defteri olmakla birlikte 17. yy geç Osmanlı tahrir sistemine de örnek teşkil etmektedir. Kaynağımız, öncelikle Latin alfabesine çevrilmiş ve ortaya çıkan veriler idarî, iktisadî ve demografik açıdan değerlendirilerek Kamaniçe Eyaleti olarak adlandırılan bölgenin, tahririn geçtiği dönemdeki durumu ortaya konmaya çalışılmıştır. Tapu tahrir defterlerinin orijinalleri Ankara Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşivi 'nde muhafaza edilmekte olup elimizdeki defter nüshası İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde bulunan orijinal defter nüshalarından temin edilmiştir. Çalışmamız neticesinde bu bölgede yapılacak ayrıntılı araştırmalara kaynak olacak kıymetli bir defter kullanılmaya hazır hale getirilmiş, stratejik öneme sahip bir XVII. yüzyıl Osmanlı eyaletinin idarî, iktisadî ve demografik durumu ana hatlarıyla da olsa tahlil edilmiştir. Bu yönüyle araştırmamız, tapu defterleri esas alınarak yapılan ve son dönemlerde giderek yaygınlaşan Osmanlı şehir ve iktisat tarihçiliği çalışmalarına Doğu Avrupa cephesinde olmak üzere, bir nebze de olsa katkı sağlamak gayesindedir.