Abstract:
ÖZET Öğretim programlarına dayalı olarak hazırlanmış olan ders kitapları okullarda en çok kullanılan öğretim materyalleri durumundadır. Bu özelliğinden dolayı öğrencinin kendi düzeyinde yazılmış ve tasarlanmış ders kitapları, dersin amaçlarına ulaşmada etkili bir araç olarak kullanılabilir. Ders kitaplarının verimli bir şekilde kullanılabilmesi için tasarım, içerik ve estetik açıdan bazı kriterlere sahip olması beklenir. Bu araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2002-2003 eğitim-öğretim yılında okutulan ilköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarının tasarım, içerik ve estetik açıdan öğretmen ve öğrenci görüşlerinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Betimsel nitelikte olan bu çalışmada öncelikle konuyla ilgili literatür taranmış ve bu literatüre dayanarak öğretmen ve öğrenciler için ayrı anketler hazırlamıştır. Daha sonraki aşamada hazırlanan anketler, Sakarya ili merkez ilçe sınırları içinde yer alan ilköğretim okullarında görevli sosyal bilgiler branş öğretmenleri ve 4. 5. sınıf okutan sınıf öğretmenleri ile. 4., 5., 6., 7. ve 8. sınıflarda öğrenim gören öğrencilere uygulanmıştır. Son aşamada ise uygulamanın sonucunda elde edilen verilerin yorumlaması yoluna gidilmiştir. Ankete katılan öğretmenler sosyal bilgiler ders kitaplannda tasarıma yönelik; şekil, grafik ve tabloların yeterince dikkat çekmediğini, öğrenmeyi kolaylaştırıcı ve akılda tutulacak nitelikte olmadığım belirtmişlerdir. Öğrenciler de kitaplarda yer alan şekil, grafik ve tabloları üzerinden zaman geçtikten sonra hatırlayamadıklarını belirterek bu görüşü desteklemişlerdir, içeriğe yönelik olarak öğretmenler sosyal bilgiler ders kitabının öğrencinin gelişim düzeyine uygun olmadığım, taksonomik bir sıra izlemediğini, bireysel farklılıklara uyarlanamadığmı, eleştirici bir bakış açısı bulunmadığım, evrensel değerlere yeterince yer verilmediğini, bölümler arasında bir bütünlük olmadığım ve bir sonraki sınıfa hazırlarken, bir önceki sınıfla bağlantısının kurulamadığını belirtmişlerdir. Özellikle estetik boyutuyla ilgili olarak da öğretmenler mevcut ders kitabının, ders kitabında bulunması gereken niteliklere yeterince sahip olmadığım belirtmişlerdir.
