Ortadoksluk’ta ikon teolojisi

Abstract

ÖZET Elinizdeki bu tezi hazırlarken ikonlann Ortodoksteolojisİndeki yerini, tarihi süreç içinde ele almaya çalıştık. Bu noktada bize düşen, tarihi malumat konusunda çok fazla detaya girmeden gerekli bilgiyi zikrederek ve ağırlık noktası teolojiyle ilgili olan kısmı vermekti. Bu bağlamda, tezimizin bir gereği olarak ikonlann ortaya çıkış süreci ve tarih içindeki gelişiminden, çok fazla detaya girmeden bahsetmeye dikkat ettik. Bu aşamadan sonra ise Ortodoks ibadetinde önemli bir yeri olan ikonlann çeşitleri ve onların kilisedeki mimari yapıya dahil olmasını sağlayan ikonostasisjle ilgili bilgileri teoloji bağlânu ve altyapısıyla açıklamaya çalıştık. İkon teolojisinin ilk temellerini ikonoklast dönemden önce görmek mümkünse de, bu konunun sistematize edilmesi ikonoklast dönemden sonra olmuştur. İkon ibadeti bu döneme kadar ciddi bir muhalefet ile karşılaşmamış, bu yüzden de ciddi bir teolojik temellendirmeye tabi tutulmamıştı. Ancak bu dönemin etkisiyle beraber Yuhanna ed- Dımeşki ve Studios'lu Theodore gibi teologlar ikonlann teolojik temelini ortaya koydular. Liturjinin ayrılmaz bir parçası olmaları da ikonlann din içindeki yerini gösteren önemli bir göstergedir. İkonlann yalnızca ibadet objesi olması değil, yapılış teknikleri de belli bir kanona bağlıdır. Kilise Babalan tarafından belirlenmiş olan bu kanon sayesinde ikonlar aslî özelliklerim yüzyıllar içinde devam ettinnişlerdir. Kilise, ikonlara saygı göstermek konusundaki sınırlan belirlemişse de bu inancın halk içindeki yansıması daha farklı ve yoğun olmuştur. Ortodoks halk için ikonlann kullanımı yalnızca kilise ibadetiyle sınırlı kalmamış, gündelik hayatın her anında kullanılmışlardır. Halk nezdinde ikonlann kullanımı, dinin teorisi ile pratiğin arasındaki farka işaret etmektedir. İkonlar her ne kadar direkt olarak sanatın konusu olmasalar da, kendine özgü üslupları, renk ve biçim anlayışlarıyla 20. yüzyılın başından itibaren modern sanat İncelemelerinde görünmeye başlamışlardır. Bu tezin hazırlanmasındaki temel amaçlardan biri de insanı anlama çabasıdır. Tasvir konusu her dinde hakkında konuşulan ve hüküm verilen bir konu olmuştur. Ortodoksluğun tasvirler hakkındaki inancını anlamanın da bu inancı oluşturan çok önemli bir temeli anlamaya olanak sağlayacağı kanaatindeyiz.