İlköğretim ikinci kademede demokrasi eğitimi: Öğretmen ve öğrencilerin demokratik davranışlar sergileme düzeyleri (Sakarya ili örneği)

Abstract

ÖZET Bu araştırma, ilköğretim ikinci kademe öğretmen ve öğrencilerin demokratik davranışları sergileme düzeyinin belirlenmesi amacı ile yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Sakarya ili oluşturmuştur. Sakarya merkez ilköğretim okulları arasında tabakalı örnekleme yöntemi ile 12 adet ilköğretim okulu saptanarak, bu ilköğretim okullarının 8. sınıf öğrencileri ile onların öğretmenleri araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma kapsamına alınan okullarda görevli öğretmenlerin tamamına, öğrencilerin ise örnekleme alınan kısmına, demokratik davranış ölçeği içeren birer anket uygulanmıştır. Öğretmen ve öğrencilere uygulanan davranış ölçekleri 2(Tşer maddeden oluşmuştur. Hazırlanan anketler 267 öğretmene ve 500 öğrenciye uygulanmıştır. Öğretmenlere uygulanan anketlerin 176' sı, öğrencilere uygulanan anketlerin 463 'ü araştırma kapsamında kullanılabilir veri aracı olarak değerlendirilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular incelendiğinde, öğretmenler ile öğrencilerin demokratik davranışlar sergileme gereği üzerinde benzer görüşler üzerinde oldukları ancak okul ve sınıflarda öğretmenlerin demokratik davranışlar sergileme konusunda çeşitli eksikliklerinin olduğu belirtilebilir. Araştırma kapsamına alınan ailelerin eğitim düzeylerinde erkeklerin kadın velilere göre daha yüksek eğitim düzeyinde oldukları ve toplumumuzdaki genel sosyal yapı ile doğru orantılı bir veli profilinin olduğu, hem öğretmenlerin, hem de öğrencilerin disiplini ceza ile sağlama çabasından rahatsız oldukları görülmektedir. Okullarda hala cezanın etkili bir disiplin sağlama aracı olarak kullanıldığı görülmüştür. Ayrıca öğrencilerin okullarda öğrencilerin görüşlerini ifade etmekten çekinmeleri de otoriter ve korkuya dayalı okul kültürünün varlığını göstermiştir. Öğrenciler okullarında, demokratik bir yapı istemektedirler. Baba ve annenin eğitim düzeyi ve ailenin gelir düzeyi arttıkça öğrencilerinin de demokratik okul kültürünü VI-^ isteme düzeylerinin de artması dikkate değerdir. Diğer bir deyişle demokratikleşme ile eğitim ve ekonomi arasında ilişki olduğu sonucuna varılmıştır. Araştırma sonucunda, kadın öğretmenler ve kız öğrencilerin demokratik bir okul kültürünü erkek öğretmen ve öğrencilere göre daha fazla istedikleri ortaya çıkmıştır. Bu da demokrasinin erkek egemen bir kültürden kadınlar için kurtulma aracı olarak görülebileceğinin bir kanıtı olarak görülürken, annesi çalışan öğrencilerin demokratikleşme isteğinin daha fazla olması da bu sonucu destekleyen bir başka bulgu olarak karşımıza çıkmıştır. Bu bulgulardan yola çıkarak, okullarda demokratikleşmenin artırılması ve öğretmenlerin demokratik davranışlar sergileme düzeylerinin yükseltilebilmesi için ciddi hizmet içi programlarının düzenlenmesi gerekmektedir. Öğrencilerin ve toplumun demokratik değerlerinin geliştirilmesi için aile eğitim programlarının düzenlenmesi gereği vardır. Aile eğitim programlarında özellikle kadın velilere ayrı bir önem verilmesi gerekmektedir. Okullarda ceza ile disiplin sağlama konusunda daha duyarlı davranılması ve öğretmenlerin demokratik sınıf atmosferi oluşturma konusunda yetiştirilmeleri gereği vardır. Okullarda öğrencilerin dilek ve şikayetlerini ulaştıracakları bir temsilcilerinin olması, okulla ilgili alınacak tüm kararlarda öğrencilerinde belirli bir düzeyde temsil edilmesi ve bu yolla alınacak kararlara katkı yapmalarının gereği vb. öneriler getirilmiştir.