Diliçi çeviride kültürel ve dilsel değişimden kaynaklanan çeviri sorunları

Abstract

Her yazın eseri belli bir tarihsel ortamın, kültürün, dilin ve yazın geleneğinin ürünüdür. Bir yazınsal eser kendi çağının okuru içindir; ancak aradan geçen zamanın, dilde ve kültürde değişimler meydana getirmesi kaçınılmazdır. Bu değişim sonucu yazın eseri okur tarafından anlaşılmaz olabilir.Bu çalışmanın araştırma problemi, içinde bulunulan zaman dilimine göre geçmişte kalmış bir yazın ürününün, çağdaşı olmayan okuyucuya nasıl sunulacağı olarak ifade edilebilir.Bu bağlamda çalışmamızın amacını şu şekilde ifade edebiliriz:a)Eski metni çağdaşı olmayan okuyucuya ulaştırmak için izlenecek yöntem ne olmalıdır?b)Eser özgün haliyle mi basılmalıdır, yoksa yeni okur kitlesinin anlayacağı dilde yeniden mi yazılmalıdır?Bu sorulara cevap bulabilmek için çeviribilim kuramları incelenmiştir. Çünkü çeviri sadece diller arasında değil, bir dilin geçmişte kalan kültürel unsurlarını yeni kuşaklara aktarabilmek için de yapılır. Bunun adı da ?diliçi? çeviridir.Bu çerçevede diliçi çeviride kültürel ve dilsel değişimden kaynaklanan çeviri sorunlarını ortaya koymak amacıyla Türk Edebiyatı edebi roman türünün ilk örneği olan ?İntibah?ı inceledik.Osmanlıca diline vakıf olamadığımız için eseri özgün metinden incelememiz mümkün olamadı. Bu yüzden, eserin Latin harfleriyle basılan ilk örneğinden günümüze kadar çeşitli düzeylerde sadeleştirilmiş ya da gününün Türkçesine çevrilmiş basımlarından altısı üzerinde işlevsel ve erek odaklı çeviribilim kuramları doğrultusunda çalışma yaptık.Yapılan bu çalışmada eski yazın yapıtının daha sonraki kuşaklara sunumunda çevrilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Çünkü yazın eseri okunmak içindir. Okur metni okuyup anlamak ister. Çevirinin işlevini yerine getirmesi, okurun beklentisini karşılaması demektir.Bu da kaynak metnin erek okurun anlayacağı dilde aktarılmasıyla gerçekleşir. Çalışmamızdan elde edilecek sonuç geçmişten gelen değerlerimizin güncelleştirilmesi çalışmalarına bir örnek oluşturabilir.

Every literary product is the product of history, culture, language and literature tradition. A literary product is for the readers of its own century; however it is inevitable that the time makes changes regarding language and culture. Due to such a change the literary product may be unreadable and hard to understand for the readers.The research problematic of this essay is the question of how to present the literary product which has been produced in the past to the readers of today. Therefore, the aim of this essay is as follows;a)what shall be the method to deliver the old text to the readers of today?b)shall the literary product be published just as its original copy or shall be re-written in a way that the readers may understand the language of the text?In order to find the answers of these questions, we have studied and researched interpretation theories because interpretation is carried out also for transferring the cultural matters to the next generation. That is called inter-language interpretation. In this context, we have studied ?İntibah? in order to underline the interpretation problems due to cultural and language changes regarding inter-language interpretation.It has been impossible to study the original copy of this literary product since we are not fully capable of Ottoman language. In this essay it is concluded that the old literary product shall be interpreted if it is decided to be published for the next generation because the literary product is for reading. The reader wants to read and understand the text. An effective and functional interpretation is the one that meets the expectations of the reader. The conclusion of this essay may be an example for works regarding updating our past values.