Endülüs Maliki hukuk geleneğinde mezhep içi istidlal yöntemi olarak ma cera bihi’l amel kavramı

Abstract

Mâ Cerâ Bihi'l-`Amel? Endülüs Mâlikî coğrafyasında gelişmiş bir tercih yöntemidir. Mâlikî hukuk düşüncesinin temelleri arasında yer alan amel kavramıyla bağlantılı olarak ortaya çıkan kavram zamanla temel bir yöntem haline gelmiştir. İlgili kavramın içeriği ve işleyişi hakkında yeterli oranda çalışma bulunmamaktadır.Bu çalışmanın temel hareket noktası Maliki hukuk düşüncesi içerisinde ilgili kavramın ne anlama geldiğinin tespit edilmeye çalışılmasıdır. Bu doğrultuda ulaşılmak istenilen hedefler şu şekilde sıralanabilir:a.ilgili kavram tarihsel bağlamda nasıl oluştuğu.b.Kavramın mezhebi hukuk düşüncesi ile benzerliği.c.Kavramın işlevselliği.Çalışma yapılırken kavramla ilgili literatür taramasına ek olarak, gerek ortaya çıkışı ve gerekse de işleme konulması bakımından kavramın ilgili olduğu farklı kaynaklar da araştırmaya dahil edilmiştir. Buna ek olarak konunun teorik kısmı yanın da daha iyi anlaşılıp anlatılabilmesi adına Endülüs Mâlikî hukuk geleneği için oldukça önemli olan el-Mi`yâru'l-Mu`rib adlı eserden de örnekler sunulmaya çalışılmıştır.Araştırma sonucunda ilgili kavramın kavram olarak ortaya çıktığı dördüncü asırdan daha önce zihni ve fiili olarak var olduğu, mezhebin genel karakteristlik özelliğine uygunluk arz ettiği, çıkış noktasından daha fazla yerde işlevsel olduğu ve hukuk tarihi açısından hukuksal kaosun oluşmasını engellemek adına yöresel etmenlerden yararlanarak bir birlikteliğin sağlanmış olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İlgili bulgularla hukuki alanda topluma hızlı bir adaptasyonun olduğu da anlaşılmıştır.

Mâ Jerâ Bihi al-`Amal? it is a preference method which was developed in al-Andalus Maliki geography. This concept was appeared firstly as a term of `amal which is located in the roots of Maliki jurisprudential thought. But as the time passed, this concept became a basic method. However, there does not exist sufficient study about the concept of ?Mâ Jerâ Bihi al-`Amal?and its contents and its functions. The starting point of this thesis is to determine the nature of ?Mâ Jerâ Bihi al-`Amal? in the thought of Maliki jurisprudence. In this respect, the aims of this thesis can be stated as: ?How did the concept of ?Mâ Jerâ Bihi al-`Amal? come on the scene and become different in the historical concept??; ?What is the relation of the concept ?Mâ Jerâ Bihi al-`Amal? with the thought of Maliki jurisprudence??; What are the functions of the concept of ?Mâ Jerâ Bihi al-`Amal?in Maliki school of law ?In order to answer these questions, in Madhab in addition to a literature review, different information which is about contents and functions of this concept is included in thesis. Besides this information, in order to be understood theoretical part of this concept, Wansharisi?s al-Mi`yâr al-mu`rib that is a vast compilation of Andalusian and North African fatwas from the 3rd/9th to the 9th/15th centuries researched as case study. The basic reason of this very prefenence is that this al-Mi`yâr al-mu`rib. This book is very important in the history of Maliki jurisprudence.Within this framework, the results of the study show that this concept was existed actually and intellectually before 4th century when it came on the scene. Likewise, the concept of ?Mâ Jerâ Bihi al-`Amal? is suitable with the general characteristic of Maliki Madhab and it is more functional in a great many events than when it was appeared. On top of that, the concept of ?Mâ Jerâ Bihi al-`Amal?is a barrier in front of the legal chaos in order to provide legal unity in the law history. Finaly, the concept of ?Mâ Jerâ Bihi al-`Amal? played a great role in adaption of law to social changes.