Mesnevî’de nefis kavramı

Abstract

Tasavvuf geleneğinde nefis her zaman göz önünde tutulup, terbiye edilip, hâkim olunması gereken ve bütün kötülüklerin kaynağı kabul edilmiştir. Yine aynı anlayışa göre nefis insanın kişiliğinin mânen olgunlaşmasının önündeki en büyük engeldir. Mutasavvıflar nefsin daha iyi tanınıp bilinmesi, ona karşı tedbirli olunması ve de devamında onun karşısında muvaffâkiyet elde edilmesinin çareleri hakkında çok sözler söylemişler, nazım ve nesir olarak birçok eserler kaleme almışlardır. Bu mutasavvıflardan biri de Hz. Mevlânâ'dır. Özellikle meşhur eseri Mesnevî de bu hususta en önemli tasavvufi eserlerden biridir.Biz bu çalışmamızda Hz. Mevlânâ'nın tasavvufi konularda önemli tespitler içeren ve en önemli eseri olan Mesnevî'de ?Nefis? kavramını ele aldık.İki bölümden oluşan çalışmamızın ilk bölümünde nefsin manası, Kur'ân-ı Kerîm ve hadislerde geçen, nefis kavramını örnekleyen âyet ve hadisleri belirttik. Sûfîlerin nefis ile neyi kastettiğini ve ona karşı tavırlarının izahını yapmaya çalıştık. Nefsin mertebeleri ve sıfatları hakkında ana hatları ile bilgiler vermeye gayret ettik.Çalışmamızın esasını teşkil eden ikinci bölümde ise Mesnevî'de geçen ?Nefis? kavramını ele alarak bu kavrama Hz. Mevlânâ'nın bakış açısını ortaya koymaya çalıştık. Mesnevî çerçevesinde nefsin tarifini, nefsin daha iyi kavranması için yapılan benzetme ve misalleri çeşitli guruplara ayırarak izahettik. Sonra nefsin sıfatlarını başlıklar halinde ele aldık. Bütün bunlardan sonra nefsi kontrol altına almanın gerekliliği ve bunu elde etmenin yollarını ele aldığımız kısımla çalışmamızı tamamladık.Anahtar Kelimeler: Mevlânâ, Mesnevî, Nefis, Tasavvuf

Nafs was considered to be the root of all evil which is ruled, tamed, and always to be taken into account by all the Sufi within the tradition of Sufizm. The Nafs is the major obsdtacle in the spriritual maturity porcess of mankind. There are many statments and writings, both in prose and verse, to acknowldge Nafs well, to take precautions against, and finally to overthrow it.In the present study, we investigated the concept of ?Nafs? in Mathnawi, the most popular work of Mawlana, also known as Rumi, Jal?l ad-D?n Muhammad Balkh?, and Jal?l ad-D?n Muhammad R?m?, the Mathnawi which has been widely read, memorized, and attended since its first day.The present study consist of two parts. In the first the meaning of Nafs is given and the concept of Nafs is explained with some examples from the Quran and in the Hadith. Futhermore, in this section general information about the Sufi understanding of the concept, their attitudes and behaviours against it, the levels of the Nafs, and some of the attributions of Nafs are given in outline.In this section, the main part ot the present study, Mawlana?s perspective on Nafs and the concept of Nafs in the Mathnawi is elaborated. Information about the attributions of the Nafs are given under seperate headings after the definition of Nafs, and grouping the similies and examples given to make the concept be better understood within the Mathnawi. The study is concluded with the ways about how to get rid of this enemy and stating the necessity of doing this.Key words: Mawlana (Rumi), Mathnawi, Nafs, Sufizm