Kelâmcılar ile usulcülere göre hüsün-kubuh meselesi

Abstract

Sözlükte ? güzellik, iyilik, arzu duyulan şey? gibi anlamlara gelen ?hüsün? ve ?çirkin, kötü, gözün görmek istemediği nesne? gibi anlamlara gelen ?kubuh? kelimeleri terim olarak kullanıldığında ?bir fiilin dünyada övgüye, ahirette mükafata layık olması (hüsün) ile bir fiilin dünyada yergiyi, ahirette cezalandırılmayı gerektirmesi (kubuh)? anlamına gelmektedir. Bu terim anlamı göz önünde bulundurulduğunda her hangi bir düşüncenin, inancın veya eylemin iyi/hasen veya kötü/kabih olduğunu belirleyenin yalnızca ilahî/dini metinler mi olduğu ve aklın da ilahî metinler gibi bir fiilin iyi veya kötü olduğunu tespit etmede etkisinin olup olmadığı Kelâm ve Usul-ü Fıkıh âlimleri tarafından tartışılmıştır.Konu her iki ilim dalında da ?hüsün-kubuh meselesi? olarak bilinmektedir. Kelâm ilminde Mu'tezile, Eş'arî ve Mâturîdî mezheplerinin ve Usul-ü Fıkıh ilminde ise Mütekellimîn ve Fukahâ ekollerinin yaklaşımları konunun çerçevesini belirlemiştir. Bununla beraber adı geçen ekol ve mezheplerin bu konudaki görüşlerinin oluşmasında Kelâm ve Usul-ü Fıkhın diğer konularındaki görüş ve yaklaşımları da etkili olmuştur. Nitekim konuyla doğrudan veya dolaylı olarak ilgisi olan `hâkim', `me'murun bih', `insan fiilleri', `ilahî fiillerde hikmet', `akıl ve sınırı' gibi diğer bazı konular üzerindeki görüşler ?hüsün-kubuh? meselesinin yorumlanmasında belirleyici olmuştur. Buna göre ilahî fiillerde hikmetin olmadığını ve insanın, iradesini yönlendirmede seçim/ihtiyâr sahibi olmadığını savunan Eş'arîler ve Eş'arî düşüncenin usul-ü fıkıh ilmindeki temsilci olan Mütekellimîn fıkıh ekolü, aklın bir şeyin iyi/hasen veya kötü/kabih olduğunu belirleyecek yetkinlikte olmadığını, hüsün ve kubhun itibarî olduğunu, eşyada zatî olarak mevcut olmadığı görüşünü tercih etmiştir. İlahî fiillerin hikmetsiz olamayacağını, insanın iradesinin iyi ve kötü arasında tercih yapabilecek durumda olduğunu savunan Mâturîdîler, Mu'tezile ve Mâturîdî düşüncenin usul-ü fıkıh ilmindeki temsilci olan Fukahâ ekolü ise aklın, birçok şeyin hasen ve kabih olduğunu tespit edebilme yetkisinin olduğunu, bir kısım hüsün ve kubhun eşyada zatî olarak var olduğu görüşünü benimsemiştir. Her iki yaklaşım sahipleri de kendi görüşlerini temellendirmek için aklî ve naklî bir takım deliller ortaya koymuşlardır.Hüsün-Kubuh meselesi üzerindeki tartışmalar, hem kelâm hem de usul-ü fıkıh ilminin diğer meseleleri üzerinde de etkili olmuştur. Hüsün ve kubhun aklî veya dinî olduğu yönündeki görüşler, ahad hadislerin akıl ile çelişmesi durumunda aklın mı naklin mi tercih edileceği, din gelmeden önceki insanların sorumluluk durumları gibi birçok önemli mesele hakkındaki yorumların şekillenmesinde belirleyici olmuştur.

In dictionary, ?husn? is meant ?goodness, beauty and desiring thing, etc.? and ?kubh? is meant ?bad, ugly and thing which not seeing?. In literatur, husn is used that meriting glory in world and meriting prize in life to come. However kubh is used that satiring in world and punishing in life to come. Scholars of kalam and discussed that are thought, belief and act?s goodness or badness only relate godlike sources or intellect affect these.This term is known problem of husn and kubh in both of disiplines. The frame of term was set by Mu?tazilah, Ash'arî, Maturidi cults in discipline of Islamic theology (kalâm) and Islamic theologians (mutekellimin), Islamic jurisprudence?s (fuqaha) scholars in discipline of Methodologies of jurisprudence (Usul al-fiqh). However scholars of these disiplines? views were affected by these disciplines? other views. Setting problem of husn and kubh was indirectly affected by topics about hakîm, memurun bih, human acts, wisdom in godlike acts, etc? Scholars of Ash'arî and mutekellimin said that godlike acts haven?t wisdom and human is not manage acts independently, so they said that intellect don?t set goodness or badness and husn- kubh are relatively. However they thought that husn and kubh are not being essential in assets. Scholars of Maturidi, Mu?tazilah said that godlike acts have wisdom and human?s decision can choise between goodness and badness. School of Fuqaha had defended that intellect set husn and kubh which are being essential in assets. Both of these approachment were established with intellectual and naklî proofs by scholars.Discussions about problem of husn and kubh were affected kelâm?s and usulu fiqh?s other problems. Thoughts of husn and kubh about intellectual or religious were affected when ahad hadith conflict with intellect which choose intellect or religion and aspect of human who lived before religion was not come.