Kutadgu Bilig’de geçen muhasebe terimlerinin günümüz muhasebe terminolojisi açısından analizi

Abstract

Yusuf Has Hacib tarafından kaleme alınan Kutadgu Bilig adlı yapıt, Türk İslam tarihinin en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu eser bugüne kadar başta dil olmak üzere tarih, hukuk, felsefe ve sosyoloji gibi birçok bilim dalının ilgi odağı olmuştur. Yerli, yabancı birçok bilim insanı bu eserle ilgili çok sayıda çalışma yapmıştır. Bu ilgiye muhasebe bilimiyle uğraşan akademisyen ve yazarların da dâhil olması kaçınılmaz hale gelmiştir. Zira eserde muhasebe bilimiyle ilgili birçok ibare söz konusudur ve bu ibarelerle eser muhasebe bilim insanlarını kendine çeken bir yapıya bürünmüştür.Türklerin ticarete, hesap işleri düzenine ve muhasebeciye dönük ilk ciddi görüşlerini ortaya koyan Kutadgu Bilig adlı eserde muhasebe daha çok devlet muhasebesi şeklinde ele alınmış ve devletin mali teşkilatlanmasından sorumlu olan görevli memur ?hazinedar? olarak tanımlanmıştır. Günümüz muhasebecisini temsil ettiği düşünülen hazinedarın yetki ve sorumlulukları, taşıması gereken meslekî bilgi, donanım ve ahlakî özellikleri eserde yaklaşık seksen beyitlik bir bölümde anlatılmıştır. Yaklaşık bin yıl önce kaleme alınan Kutadgu Bilig adlı eserde günümüzde de kullanılan muhasebe temel kavram ve ilkelerine ilişkin belge ve bilgilere rastlanması dikkat çekici bir durumdur eser bu yönüyle Türkleri muhasebe alanında önemli bir noktaya taşımıştır.Türklerin diğer medeniyetler gibi muhasebe alanında da çok eski zamanlardan beri var olduklarını kanıtlamak amacı ile hazırlanan bu çalışmada, Kutadgu Bilig'de yer alan bütün beyitler incelenerek içlerinden muhasebe, kayıt düzeni ve ticari hayatı ilgilendiren kavram ve terimler seçilmiş, bu kavram ve terimler eserden örnek beyitler eşliğinde açıklanmıştır. Ayrıca muhasebe meslek ahlakı temel ilkelerine değinilerek Kutadgu Bilig'e göre muhasebecinin taşıması gereken ahlakî özellikler de sınıflandırılarak anlatılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kutadgu Bilig, Türk muhasebe tarihi, muhasebe meslek ahlakı

Kutadgu Bilig written by Yusuf Has Hacib is regarded as one of the most important works of Turkish Islamic history. This work has been the focus of attention for many disciplines such as history, law, philosophy, sociology and mainly language, so far. Local and foreign many scientists made a number of studies related to this work. It has been inevitable that academics and writers dealing with the accounting science are included this interest. Because, there are lots of marks related to the accounting science, and the work has been an attracting structure for accounting scientists with these marks.Accounting is discussed more in the form of government accounting and the responsible officer for the financial organization of State is defined as ?treasurer? in Kutadgu Bilig setting out the first views of Turks about trade, accounting work order and accountant. Powers and responsibilities, vocational knowledge, appointments and moral features which must be sustained by treasurer regarded as the representative for today?s accountants are explained in a section of approximately eighty couplets in the work. It is a remarkable fact that documents and information about basic concepts and principles of accounting used today were found in Kutadgu Bilig written about a thousand years ago; in this regard, the work moved Turks to an important point in the field of accounting.In this study which is prepared with the aim to prove the presence of Turks such as other civilizations in the field of accounting since ancient times, all couplets in Kutadgu Bilig are examined and concepts and terms concerning the accounting, recording and commercial life are selected, these concepts and terms are explained with sample couplet from the work. In addition, moral features which must be sustained by accountants are explained by being classified with the reference to the fundamental principles of ethics of the accounting profession.Keywords: Kutadgu Bilig, history of Turkish accounting, accounting ethics