Cenabi Mustafa Efendi’nin El-‘Aylemü’z-Zahir Fi Ahvali’l-Evail Ve’l-Evahir adlı eserinin Önasya kısmının tenkidli metin neşri

Abstract

Bu çalışmada, eserinde kendini tanıttığı şekliyle Safiyuddin Mustafa İbn-i Emir Hasan El Cenabi vel Alevi'ye ait olan El-Aylemü'z-Zahir fi Ahvali'l-Evail ve'l-Evahir adlı eserinin Ön Asya Devletleri ile ilgili kısmının Tenkitli Metin Neşrini yapmaya çalıştık. Müverrihimiz Osmanlı tarihinde en parlak devirler diye anlatabileceğimiz dönemde yaşamış ve anlattığı pek çok olaya şahit olması yönüyle Osmanlı tarihinin ilk büyük umumi tarih eserini ortaya koymuştur. Arapça olarak umumi tarih yazan ilk Türk tarihçisinin eserini biraz daha bilim çevrelerine açmak niyetindeyiz.Kitap insanlığın ortaya çıktığı devirden III. Murad'a kadar vuku bulan olayları açıklamıştır. İncelediğimiz kısımda, Anadolu ve coğrafi olarak daha doğu ve güneydeki İslam ve Türk devletleri tarihi ele alınmıştır. İktidar mücadeleleri ve bununla beraber bu mücadelelere girenlerin başına gelenlerle ilgili bilgiler tahlil ve tenkite tabi tutularak anlatılmaya çalışılmıştır.Tezi hazırlarken öncelikle İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Yeni Cami bölümünde olan Müellif Nüshasını inceledik. Daha sonra diğer nüshaları da bularak ortak bir metin tesis ettik. Bunlardaki farklılıkları sayfaların altında gösterdik. Daha sonra bu oluşturduğumuz çalışmayı bir araya getirdik. Arapça Metni yazarken yazımı açısından okunaklı bölümleri itibariyle de düzenli şekilde bulunan Murat Molla Kitaplığındaki nr. 1430'da kayıtlı eseri esas aldık. Ek olarak arkaya koyduğumuz metinleri ise Ragıp Paşa Kitaplığındaki nr. 983'te kayıtlı eseri esas aldık.Bu çalışmayı yaparken gözümüze çarpan ise, eser kendinden sonraki pek çok tarih kitabına kaynaklık etmiş ve müverrihi yönüyle de güvenilir ve düzenli bir eser olarak Osmanlı ileri gelenleri arasında revaçta bir Tarih kaynağı olmuştur. Diğer bölümleri itibariyle de tam anlamıyla ortaya çıkarılmayı hak etmektedir.

This study aims to prepare the edition critics of the part on Asia Minor States taken from El-Aylemü?z-Zahir fi Ahvali?l-Evail ve?l-Evahir written by Safiyuddin Mustafa Ibn-i Emir Hasan el Cenabi. The writer lived in Ottoman Empire most powerful times and as he witnessed most of the happens he became first great general history writer of Ottoman Empire. It is aimed to introduce this work of first great general history writer to science circumferences.The book contains history from the beginning of human kind to III. Murad. The searched part contains Anatolia and the history of Islam and Turkish States that located in East and South. Information about government struggle and people who gained to this struggle is tried to explain by criticizing and analyzing.While preparing the this is primarily copy which is stored in Istanbul Suleymaniye Library, Yeni Cami division, is examined. The other copies of the book was later found and used to form a comprehensive text. Then it was tried to put the study together by taking the copy registered and stored in Molla Murad library with the number 1430 as the basis which was tidier than the other copies. The appendices are taken from the copy registered in Ragıp Pasa library with number 983.During this process it is noticed that this book is used as a source to other history books and is a popular history source amongst Ottoman governors. Therefore this book deserves to arise with all the parts.