Gadır-i hum rivayetlerinin hadis ilmi açısından değerlendirilmesi

Abstract

Gadîr-i Hum, Mekke ile Medine arasında Cuhfe mevkiine birkaç km. uzaklıktaki yerleşime müsait olmayan bir yerin adıdır. Hz. Muhammed (a.s.), Veda Haccı dönüşünde, Hz. Ali'ye yönelik olumsuz söz ve davranışların olduğu bir zamanda, dinlenmeye elverişli olmadığı halde, zaruret icabı Gadîr-i Hum'da konaklamıştır. Allah Rasûlü'nün burada konaklamasının asıl amacı, Yemen seferinde yaptıkları dolayısıyla, Hz. Ali hakkında gelen şikâyetlere cevap vermek, böylece Hz. Ali'ye duyulan olumsuz tavırları gidermek ve onu şikâyet edenleri sakinleştirmektir. Bu nedenlerden ötürü Allah Rasûlü, Gadîr-i Hum'da tüm hacıları toplamış ve onlara bir hutbe irad etmiştir. Hutbesinde kurtuluşun nasıl olacağını beyan buyurmuşlar, bunun da ancak geriye bıraktığı iki şeyle/Sakaleyn ile yani Allah'ın kitabı ve Allah Rasûlü'nün Ehl-i Beytiyle mümkün olacağını belirtmişlerdir. Ardından Hz. Ali'yi öven, hem Sünnî hem de Şiî kesimde meşhûr hatta Mütevâtir derecesinde Sahîh olan ve bu araştırmanında konusunu oluşturan ?..Ben kimin mevlâsı/dostu isem, Ali de onun mevlâsıdır/dostudur. Allah'ım ona dost olana dost düşman olana düşman ol!? meşhûr hadisini dile getirmişlerdir.Şia'ya, özellikle İmamiyye fırkasına göre, halifenin Allah tarafından belirlenmesi Allah'a vaciptir. Allah bunu da Rasûlü aracılığıyla insanlara bildirmiştir. Bu inançları dolayısıyla Şia, Gadîr-i Hum mevkiinde gelişen hadiseyi farklı yorumlamıştır. Onlara göre Allah Rasûlü burada, Allah'ın emri gereği, Hz. Ali'nin hilafetini açıklamıştır.Ehl-i Sünnet ise, Gadîr-i Hum'da Allah Rasûlü'nün hutbesini ve Hz. Ali'yi öven sözlerini, mü'minlere yönelik tebliğ, Hz. Ali'nin faziletini beyan ve Hz. Ali'ye yönelik gelişen olumsuz davranışların izalesi şeklinde yorumlamıştır.Bu araştırmada Gadîr-i Hum'da Allah Rasûlü'nün Hz. Ali'yi öven sözleri, hadîs ilmi çerçevesinde ele alınarak incelenmiştir. Sonuçta Gadîr-i Hum'da zikredilen rivâyetin, sıhhat açısından bir kusurunun olmadığı, Allah Rasûlü'nün burada Hz. Ali'ye yönelik söylediği sözlerinin, hem Sünnî, hem de Şiî kesim tarafından sahîh olarak nakledildiği görülmüştür. Ancak her iki tarafın bu hadiseyi yorumlaması farklı olmuştur.

Ghadir Khumm is an inhabitable place located between Mecca and Medinah, a few kilometer away from al-Djuhfa. Although it is not suitable for accomodation, Hz. Muhammad (saw) decided to stop in Ghadir Khumm on the way back from Hajjatul-Wada', because there were negative talking and behavior toward Hz. Ali. The main reason of The Messenger?s stop was, answer the complaints about what Hz. Ali did on the Yemen battle, thus to eliminate the adverse attittude against Hz. Ali and to calm who those complained. Because of all these reasons Hz. Mihammad (saw) gathered the Hadjis in Ghadir Khumm and delivered a hutbah. İn this hutbah, He (saw) explained how the salvation is only possible with the Sakaleyn He was going to leave to the people, which are the Book of Allah and Ahl al-Bayt. And then, He stated the famous sentence which is known by both Sunnis and Shias, is Sahih at the level of mutawatir, and is the subject of this research: ?One who has me as his mawla has Ali as his mawla. O Allah, Be his friend who befriends him, and be his enemy who is his enemy.?Shia, especially Imamiyah sect, believes that the assignment of the caliph by Allah is wajib on Allah. Allah revealed this to the people through His Messenger (saw). Because of this belief, Shia interpreted the evetn in Ghadir Khumm different than the Sunni. According to them, the Messenger announced the Caliphate of Hz. Ali there as it was ordered by Allah.Ahl us-Sunnah, on the other hand, interpreted the Prophet?s (saw) hutbah and His words praising Hz. Ali in Ghadir Khumm as a notification to mu?mins, a declaration of Hz. Ali?s virtue, and clarification of the negative approach towards Hz. Ali.In this research, the Messenger?s (saw) statement that praises Hz. Ali is analyzed in the light of the discipline of Hadith. At the discussion, it is concluded that the Hadith mentioned in Ghadir Khumm has no defect in terms of the reliability of narration (riwayah), that the Messenger?s (saw) words about Hz. Ali has been narrated as Sahih by both Sunni and Shia sources. The difference is, however, on the interpretation of the incident.