Kemalüddin Mes’ ud B. Hüseyin Eş-Şirvani’ nin (905/1500) Şerhu Adabi’ s-Semerkandi adlı eserinin tahkik ve değerlendirilmesi

Abstract

13. yüzyılda yaşamış olan Şemseddin Semerkandî, Âdâbü's-Semerkandî adlı eseriyle ?âdâbü'l-bahs ve'l-münâzara? ilmini ilk defa sistemleştirmiştir. Kendisinden önce kullanılan diğer tartışma metodu olan cedelden farkını da yaptığı tanımla ortaya koymuş ve bu da Semerkandî'den sonra yapılan çalışmalarda aynı şekilde devamlı vurgulanmıştır. Buna göre münâzarada ilk amaç, karşı tarafı susturmak değil doğrunun ortaya çıkmasını sağlamaktır. Böylece bu amaç doğrultusunda ahlâka dayalı bir tartışma metodu olan münâzara, İslâm dünyasında kısa sürede kabul görmüş ve her dönemde âdâbü'l-bahsle ilgili eserler, şerhler ve hâşiyeler kaleme alınmıştır. İşte bu şerhlerden biri de 15. asırda yaşamış olan Mes`ûd Şirvânî'nin Şerhu Âdâbi's-Semerkandî isimli eseridir. Bu şerh, 15.-18. yüzyıllar arasında medreselerin dört asır boyunca temel ders kitabı olmuştur. Böylece 13. yüzyıldan başlamak üzere Âdâbü's-Semerkandî, Şerhu Âdâbi's-Semerkandî ve hâşiyeleri medreselerde yedi asır okutulmuştur.Biz de çalışmamızda Osmanlı medreselerinde asırlarca okutulacak kadar önemli bir eser olan bu şerhi ve münâzara ilmini ele aldık. Üç bölümden oluşan çalışmamızın ilk bölümünde münâzaranın kavramsal yönü ve tarihî seyri, Semerkandî'nin tartışma metodları alanındaki diğer eserleri, ?şerh? kavramı ve yöntemleri ile Şerhu Âdâbi's-Semerkandî'nin değerlendirmesini ele aldık. İkinci bölümde de Şerhu Âdâbi's-Semerkandî'nin tenkitli metnini oluşturduk. Üçüncü bölümde ise Şerhu Âdâbi's-Semerkandî'nin Türkçe çevirisine yer verdik. Böylece münâzara ilminin tarihinde dönüm noktası olan iki eseri, yani hem Âdâbü's-Semerkandî'yi hem de Şerhu Âdâbi's-Semerkandî'yi ilim dünyasına kazandırmış olduk.

13. century who lived Shams al-Din Samarqandi, with Âdâb al-Samarqandi named annotion, the ?âdâb al- bahth wa al- munâzara? knowledge for the first time the system has made. Another argument used before him disputation method from the jadal (dialectica) that define the difference, and this was demonstrated in studies in the same way after Samarqandi constantly emphasized. Accordingly debate, the first objective is to silence the opposing side to allow the emergence of truth. Methods for this purpose so that an argument based on morality, the debates, and accepted in the Islamic world in a short time in each period âdâb al-bahth related artifacts and commentaries and gloss was written. One of the commentaries here 15. who lived in a century Mas`ud Shirwani?s Âdâb Samarqandi named is an work. This work, 15th-18th. centuries of the Ottoman madrasas for four centuries has been the basic textbook. Thus 13 rate century, Âdâb al-Samarqandi and Sharh Âdâb al-Samarqandi and than gloss, madrasas were read in the seven centuries.In this our study, we are going to evaluate this commentary and munâzara (the debate theory in Islam) of science which is studied in Ottoman madrasas during the centuries. In the first part of our work consists of three sections, the conceptual debates on the direction and progress, Samarqandî's disputation of other works in the field of methods, "commentary" with the annotation concepts and methods of evaluation we take the Sharh Âdâb al-Samarqandî. In the the second part of section of the Sharh Âdâb al-Samarqandî text of critically edited created. In the third section Sharh Âdâb al-Samarqandî we gave to the Turkish translation. We are going to introduce very important works namely Âdâb al-Samarqandî and Sharh Âdâb al-Samarqandî to the scholars.