Divanu Lügati’ it -Türk’ teki bitki ve hayvan konuları üzerine bir inceleme

Abstract

Kaşgarlı Mahmud, 11. yüzyılda yaşayan Türk bilginidir. 1072 yılında yazmaya başladığı eserini 1074'te tamamlayarak Bağdat'ta Abbasi halifesi El-Muktedi Billah'a sunmuştur. Eserin el yazması tek nüshası Fatih Millet Kütüphanesi'nde 1910 yılında bulunmuştur. 1915-1917 yıllarında öğretmen Kilisli Rifat Efendi'nin ve Besim Atalay'ın çevirileri basılmıştır. Divanu Lugati't-Türk ansiklopedik bir sözlüktür. 11. yüzyıl Türk tarihine ilişkin birçok konuyu aydınlatabilecek zenginlikte bir eserdir. Günümüzde tarih, coğrafya, halk edebiyatı, halk bilimi, dil bilimi gibi birçok alana kaynaklık eden Divan dil ve kültür tarihimize ışık tutmaktadır.Çalışmada Divan'da geçen bitki ve hayvan terimleri incelenmiştir. Öncelikle Divan'da geçen konuya ait terimler taranarak fişlenmiş ve oluşan başlıklara göre kaynak taraması yapılmıştır. Elde edilen bilgiler değerlendirilerek bir araya getirilmiştir. Böylelikle Divan'da geçen bu terimlerin Türklerin hayatının pek çok alanında önem taşıdığı sonucuna varılmıştır. Terimlerin oluşturduğu kavram dünyasından hareketle Türklerde hayvan, hayvancılık, mitolojik hayvanlar, halk hekimliği, halk veterinerliği, bitki ve hayvanlara dayalı inanış ve gelenekler, yiyecek ve içecekler, maddî kültür unsurlarında hayvan ve bitkilerin etkisi, Türklerde ağaçlara verilen kutsiyetler gibi konulara değinilmiş ve atlı göçebe hayat yaşayan Türklerin bitkiler ve hayvanlar konusunda çok tecrübeli olduğu, bu yüzden de bu konular çevresinde geniş bir kültür hazinesi oluştuğu ortaya çıkmıştır.Bu çalışmada; Divanu Lugati't-Türk'te geçen bitki ve hayvan terimlerine bağlı olarak Türk kültür tarihinde bitki ve hayvanların yeri ve önemi konusunda bilimsel yorum yapmak amaçlanmıştır

Kaşgarlı Mahmud, who lived in the 11th century, is a Turkish scholar. He began to write his work in 1072 and completed it in 1074. Later, Kaşgarlı Mahmud presented this work in Baghdad to El-Muktedi Billâh who was Abbasid caliph. The only copy of the manuscripts of this work was found in the Fatih National Library in 1910. In the years 1915-1917, the translations of teacher Rifat from Kilis and Besim Atalay were published. Divanu Lügati?t-Türk is an encyclopedic dictionary. This dictionary is a work in richness, which can light up the world of 11th century about many issues relating to Turkish history. Divan, used as the source of many areas such as history, geography, folk literature, folklore and linguistics, lightens our lingual and cultural history today.The terms of plants and animals were examined in this study. At first the terms belong to the issue in the Divan were searched and the titles were made literature review. After being observed, the information was brought together. Thus, the terms mentioned in Divan had importence in many areas of the Turkish life. With these terms, we understand the effect the animal, animal husbandry, mythological animals, folk medicine, folk veterinary, the beliefs and traditions based on plant and animal, food and beverages, plants, the influence of animals and plants in elements of material culture in Turkish cultural history. We can understand also that it was mentioned many issues such as the trees in Turkish cultural history, to which were given the sanctity and the nomadic horsemen of the Turks were very exsperienced about plants and animals. As a result, a vast cultural treasure occurred.In this work, depending on theb terms of plants and animals, was aimed to make scientific comments about the importance of plants and animals mentioned in the Divanu Lügati?t-Türk in the cultural history of Turkish people.