Nuh B. Mustafa ve el-kelimatu’ş-şerife fi tenzihi ebi hanife isimli eserinin tahlil ve tahkiki

Abstract

Nuh b. Mustafa 17. Yüzyıl Osmanlı Döneminde yetişmiş büyük İslam âlimlerinden biridir. Telif etmiş olduğu el-Kelimâtü'ş-şerîfe ise müellifin fıkhi görüşlerini yansıtan bir eserdir. Eser Hanefi mezhebinin görüşleri çerçevesinde ele alınmış ve bu görüşlerin delilleriyle savunması yapılmıştır. Dolayısıyla hilaf ilminin kapsamında değerlendirilip, reddiye türünün bir örneği olarak kabul edilebilir.Müellifin böyle bir eseri kaleme almasının temel nedeni Hanefi mezhebi aleyhine rivâyet edilen bir hikâyenin bazı kaynaklarda yaygın olarak kullanılmasıdır. Müellif, incelemiş olduğumuz çalışmada Osmanlı dönemi klasik âlim profilini yansıtmış ve yaşadığı dönemin etkisiyle mezhep bağlılığını gösteren bu eserini kaleme almıştır. Ancak ilmî tavrı diğer eserleri bağlamında değerlendirildiğinde, mezhep bağımlılığının dışında geniş açılı bir düşünce sisteminin de temsilcisi olduğu ifade edilebilir. Müellifin eserinde kullandığı referans ve deliller, konuyu ele alış tarzındaki incelik ve hassasiyet dikkat çekicidir. Akademik bir üslupla ele aldığı eseri, aslında entelektüel bir kişiliğe sahip olduğunun bir göstergesidir. Gerek fıkıh gerek hadis alanında kullandığı deliller onun bu alanlardaki vukûfiyetini ifade etmektedir. Özellikle fıkıhçı kimliğiyle tanınan müellifin hadis alanındaki değerlendirmeleri bu sahadaki yetkinliğinin ileri ölçüde olduğunu göstermektedirEserlerini Hanefi mezhebi çizgisinde ele alan müellif döneminin Ebu Hanîfesi olarak da değerlendirilmiştir. Telifleri gerek Mısır gerek Anadoluda yaygın olarak kullanılmıştır. Çalışmaları eşi benzeri olmayan ürünler olarak övgüye mazhar olmuş ve döneminin problemlerini halletme noktasında akademik değeri olan çalışmalar ortaya koymuştur.Kitabın müellif nüshasının günümüze ulaşması ihtimal dahilindedir. Ancak özellikle müellif hattından menkul olan iki nüshası tahkikte bizim için yol gösterici olmuştur.

Nuh b. Mustafa is one of the great muslim scholars lived at 17th century Ottoman Empire period. el-Kelimâtü?ş-şerife that he wrote is a book that shows his opinions at Muslim canonical jurisprudence. The book is handled by Hanefi religious sect?s sentiments and they are defended with their evidences. Because of that, the book can be considered as an example of refutation kind.The main reason that writer hadn?t written this book is the widespread use of the story which is claimed against Hanefi religious sect. Writer, had reflected classical Ottoman scholar profile at the working that we examined, and had written showing religious sect favor by the impression of the period that he lived. But if the scholarly manner of him is looked at this context, it can be said that he is one of the leader of wide-angled thought system beside religious sect favor. The references and evidences, fineness at the way of handling the topic and sensitiveness that writer had used are remakable. In fact, taking the work with academical style is the indication that he has intellectual personality. Evidences he used both at the Muslim canonical jurisprudence and Hadith field shows his cognizant skills at those fields. Assesments at Hadith field of his expressions shows that he can?t also be underestimated at this field.Writer had handled his works on Hanefi religious sect line. Because of that, he is considered as Ebu Hanife of his period of time. His compilations are spreadly used at both Egypt and Anatolia. His works are praised as unprecedented outputs. And he produced academically valuable works at the point of solving the problems at his time. It is probable that a copy of book has reached until today. Actually two copies carried by writer showed us the way at researches.