Klasik dönem hanefi fıkıh usulü literatüründe nesih kavramı : Debusi ve Serahsi Örneği

Abstract

Bu tez, Hanefi Fıkıh Usûlünün iki büyük ismi olan Debûsî (v. 430/1038) ve Serahsî'nin (v. 483/1090) nesih meselesine dair değerlendirmelerini konu edinmektedir. Tez üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde neshin mahiyeti ve tarihi arka planı hakkında genel bilgiler verilmiş, neshi kabul edenler ile reddedenlerin görüşlerine değinilerek İslâmî ilimlerin teşekkülünden önce neshe yüklenen manalar ele alınmıştır. İkinci bölümde Debûsî'nin fıkıh usûlüne dair yazmış olduğu Takvîmu'l-Edille adlı eserinde, nesih konusuna nasıl baktığı ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Debûsî eserinde önce neshe verilen manalara değinmiş, neshin meşru olduğunu ispat etmeye çalışarak, neshin nerelerde olabileceğine dair değerlendirmeler yapmış, onun kısımlarını ve çeşitlerini beyan etmiştir. Üçüncü bölümde de Serahsi'nin el-Usûl kitabında nesih konusunu nasıl ele aldığı değerlendirilmeye çalışılmıştır. Debûsî'nin ele almış olduğu konulara Serahsî de değinmiş ve Debûsî'nin üzerinde pek durmadığı ?haber konularında nesih? ve ?bedâ? konusunda açıklamalarda bulunmuştur. Bu iki müellif, nesih konusunu anlatırken özellikle Şâfî'nin görüşlerine de yer vererek meseleleri genellikle mukayeseli olarak ele almış, kendi mezheplerinin delil anlayışı ve sisteminin ortaya konmasına büyük katkılar sağlamışlardır. Debusî ve Serahsî, eserlerini fukaha metoduna göre yazarak kendilerinden sonraki birçok esere de kaynaklık etmişlerdir.

This thesis deals with Dabusi and Sarakhsi?s views on abrogation (naskh) the foremost names of Hanafite Legal Methodology. The thesis consists of three parts. The first part presents general information on the content of naskh and its historical background. Dealing with the view of those who accept naskh and those who refuse it, it focuses on the meanings surrounding the concept of naskh before the formation of Islamic science. The second part gives a comprehensive account of how Dabusi takes up the issue of naskh in ?Takvim al-Adilla? by Dabusi, the book on Islamıc Legal Methodology. In his work, Dabusi deals with the meanings loaded on Naskh by trying to prove that naskh is legitimate. The third part is concerned with the ways in which Sarakhsi handles the concept of naskh in his book, ?el-Usul?. Sarakhsi also mentions the matters Dabusi has taken up and Sarakhsi gives a detailed explanation of the matters `naskh? on `khabar? and `beda? which Dabusi hasn?t mentioned much of. These two authors take up the matters comparatively by especially discussing Shafi?s standpoints while dealing with naskh. They make a huge contribution to bringing up a clear sense of the proof and the system of their religious sects. As Dabusi and Sarakhsi wrote their works in accordance with the Fukaha Method, many other works have originated from these.