Aristoteles’te ahlakın bilgisel temeli

Abstract

Yeniçağda epistemolojinin temel felsefe disiplini olarak kabul edilmesiyle birlikte, ?olgu-değer?, ?olgu yargısı-değer yargısı?, ?olan-olması gereken? ayrımları belirginleşmeye başlamış ve ahlaka ilişkin bilginin imkânının sorgulanması, etiğin temel problemi haline gelmiştir.Diğer taraftan, Antik Grek Felsefesi incelendiğinde, her ne kadar Yeniçağ Felsefesi'nin epistemolojist tavrına benzer biçimde olmasa da, Aristoteles'te de ahlak alanına ilişkin bilginin statüsüne dair bir sorgulamaya rastlanılır. Bu bağlamda, çalışmamızın konusunu, Aristoteles felsefesinde ahlak ve eylemler açısından bilginin oynadığı rolün incelenmesi teşkil etmektedir. Çalışmamızın amacı ise, ?Aristoteles'in görüşlerinden hareketle, insan doğasının iki temel öğesi olan bilgi ve eylem arasındaki ilişkinin irdelenmesi ve ahlak alanına ilişkin bilginin imkânının gösterilebilmesi? olarak ifade edilebilir.Bu amaç doğrultusunda, Aristoteles'in bilgi ve ahlak hakkındaki görüşleri belli bir sistem dâhilinde analiz edilmeye çalışılmış ve bu analiz için, filozofun eserlerinin Türkçe ve İngilizce çevirileri temel kaynaklar olarak kullanılmıştır. Ayrıca, kimi önemli terimlerin Grekçe karşılıkları için orijinal metinlere başvurulmuştur. Grekçe metinler için Bekker'in edisyonu esas alınmıştır.Çalışmamızın birinci bölümünde, Aristoteles'in bilgi anlayışı ele alındıktan sonra, etiğin konumunu tespit etmek maksadıyla bilimler sınıflandırması incelenmiştir. İkinci bölümde ise ?iyi?, ?mutluluk? ve ?erdem? kavramları çerçevesinde Aristoteles'in ahlak anlayışı açıklanmaya çalışılmıştır.Aristoteles'te ahlakın bilgisel temeliyle bağlantılı olarak şu tespitlerde bulunulabilir:a) Aristoteles'e göre, ahlak alanına ilişkin genel ilkeler hakkında bilgi sahibi olmak mümkündür; fakat pratik bilimlerde teorik bilimlerdeki gibi bir kesinliği aramamak gerekir.b) Ahlak alanındaki genel ilkelerin pratiğe aktarılması, düşünce erdemlerinden biri olan basiretle sağlanır. Basiret bir bilim olmamakla birlikte, farklı bir bilme türüdür.c) Aristoteles'in ruh, Tanrı gibi konular hakkındaki görüşlerinin ahlak anlayışına etkisi vardır. Bu konuların teorik bilimlerin alanına girmelerinden ötürü, teorik bilimlerce üretilen bilgilerin ahlaka temel sağlayabildikleri söylenebilir.d) Nousun etkinliği, yani teori etkinliği mutluluğa ulaşma açısından en iyi etkinliktir. Dolayısıyla bilgi sahibi olmak ile mutluluk arasında bir bağ vardır.Anahtar Kelimeler: Bilgi/Bilim (Episteme), Nous, Mutluluk, Erdem, Basiret

With the acceptance of epistemology as the main discipline of philosophy in Modern Times, ?fact-value?, ?fact judgement-value judgement? and ?is-ought? distinctions began to become clear and inquiring the possibility of knowledge of morals became the fundamental problem of ethics. On the other hand, when Ancient Greek Philosophy is examined, though not in a similar way with the epistemologist attitude of Modern Philosophy, an inquiry concerning the statute of knowledge of morals is also found in Aristotle. In this context, the examination of the part that knowledge plays in morals and actions in the philosophy of Aristotle constitutes the subject of this work. As for its objective, it can be stated as ?from Aristotle?s views, to scrutinize the relationship between knowledge and action that are the basic elements of human nature and to point out the possibility of knowledge of morals?.In line with this objective, it was tried to analyse, within a certain system, Aristotle?s views on knowledge and morals, and for this analysis, the Turkish and English translations of the works of the philosopher were used as primary sources. Besides, for the Greek equivalents of some important terms, original texts were referred to. Bekker?s edition were grounded on for the Greek texts.In the first section of this work, after Aristotle?s account of knowledge had been discussed his classification of sciences were examined in order to determine the position of ethics. As for the second section, within the frame of the concepts of ?good?, ?happiness? and ?virtue?, Aristotle?s account of morals was tried to be explained. In connection with the epistemic foundation of morals in Aristotle, the following points can be determined:a) According to Aristotle, it is possible to have knowledge about the general principles of morals; but a centainty as in the theoretical sciences must not be asked for in practical sciences.b) The practice of the general principles of morals is provided by prudence which is one of the intellectual virtues. Prudence is, though not a science, a different kind of cognition.c) Aristotle?s views on matters such as soul and God have an impact on his account of morals. Since these matters are in the field of theoretical sciences, it can be said that the knowledge produced by theoretical sciences might provide a basis for morals.d) The activity of nous, i.e. theoretical activity is the best activity in terms of attaing happiness. There is, consequently, a connextion between having knowledge and happiness.Keywords: Knowledge/Science (Episteme), Nous, Happiness, Virtue, Prudence