İlköğretim öğretmenlerinde yaratıcılık, mesleki tükenmişlik ve yaşam doyumu

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, ilköğretim öğretmenlerinin yaratıcılık, yaşam doyumu ve tükenmişlik düzeylerini belirlemek ve aralarındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmanın ikinci amacı ise, öğretmenlere ait bazı bağımsız değişkenlerin (cinsiyet, branş, mesleki kıdem, medeni durum, eşinin mesleği, algıladığı sosyo-ekonomik durum) ilköğretim öğretmenlerinin yaratıcılık, yaşam doyumu ve tükenmişlik düzeyine etkisini incelemektir.Bu araştırma ilişkisel tarama yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırma evreni; 2008-2009 Eğitim?Öğretim yılında Sakarya ilinin Adapazarı ilçesinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı ilköğretim okullarında görevli 1203 öğretmeni içermektedir. Örneklemin dağılımı, örneklemi oluşturan bireylerin cinsiyetlerine göre, %47,2'si bay, %52,8'si bayan; branşlarına göre, %61,3'ü Sınıf Öğretmeni, %6,7'si Matematik, %5,1'i Sosyal Bilgiler, % 4,1'i Güzel Sanatlar, %6,0'ı Fen ve Teknoloji, %6,9'u Türkçe, %5,5'i İngilizce, %4,4'ü Teknoloji Tasarım; çalışma sürelerine göre, % 10,4'ü 1 yıldan daha az, %26,0'sı 1-5 yıl arası, %21,2'si 6-10 yıl arası, %20,3'ü 11-15 yıl arası, %9,0'ı 16-20 yıl arası, %13,1'i 21 yıldan daha fazla; medeni durumlarına göre, %67,1'i evli, %32,9'u bekar; eş mesleklerinin aynı olup olmama durumuna göre, %27,0'ının aynı meslekten, %73,0'ının farklı meslekten; algıladıkları sosyo-ekonomik düzeye göre, %11,8'inin düşük, %85,3'ünün orta, %3,0'ünün yüksek sosyo-ekonomik düzey algısına sahip oldukları şeklindedir.Araştırmada ölçme araçları olarak ilköğretim öğretmenlerinin; cinsiyeti, branşı, mesleki kıdemi, algıladığı sosyal ekonomik durumu, medeni hali ve eşinin mesleği hakkında bilgi toplamak amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Ayrıca, araştırmada tükenmişliği ölçmek için Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen Maslach Tükenmişlik Envanteri, yaratıcılığı ölçmek için Eugene Raudsepp tarafından geliştirilmiş ?Ne Kadar Yaratıcısınız?? testi, yaşam doyumu düzeyini ölçmek için de Diener, Emmons, Larsen ve Griffin (1985) tarafından geliştirilmiş ve Köker (1991) tarafından Türkçe'ye uyarlama çalışması yapılmış Yaşam Doyumu Ölçeği kullanılmıştır. Ölçme yöntemi olarak; frekans ve yüzdeler, bağımsız gruplarda t-testi, bağımsız gruplarda varyans analizi kullanılmıştır.Araştırmada elde edilen bulgulara göre, öğretmenlerin %82,3'ünün yaşam doyum düzeyi yüksek, %80,6'sı ise yaratıcı bulunmamıştır. Tükenmişlik düzeyleri incelendiğinde ise, duygusal tükenme düzeyleri yüksek, duyarsızlaşma düzeyi normal ve kişisel başarı düzeyleri düşük bulunmuştur. Bayan öğretmenlerin duygusal tükenmişlik düzeyleri bay öğretmenlere göre daha yüksek çıkmıştır. Öğretmenlerin branşlarına göre, duyarsızlaşma düzeyleri incelendiğinde Sosyal Bilgiler ve Türkçe öğretmenlerinde en düşük çıkmıştır. Duygusal tükenmişlik 1-5 yıl kıdeme sahip öğretmenlerde en fazla ve kıdem yılı arttıkça öğretmenlerin duygusal tükenmişlik düzeyleri azalmaktadır. Öğretmenlerin duygusal tükenme ve yaşam doyumu düzeyleri algılanan düşük sosyo-ekonomik düzeye sahip olma yönünde anlamlı bulunmuştur. Öğretmenlerin yaratıcılık ve yaşam doyumu düzeyleri ise, cinsiyet, medeni durum, kıdem yılı, branş, eşin mesleğinden etkilenmemektedir.

The main purpose of this research is to determine the level of creativity, life satisfaction and burnout plane of primary school teachers and to examine the relatiionship among them. The other purpose of this research is to examine the effects of some independent variables (gender, profession, professional senirity, marital status, his/her partner?s profession, social-economic status perceived) on the creativity, life satisfaction and burnout plane of primary school teachers.This research is carried out with relational scanning method. The universe of this research is made in 2008-2009 academic year on 1203 teachers at the schools in Adapazarı, in Sakarya, which is related to Turkish Ministry of Education. The distribution of the sampling; according to genders, 47,2% of gentleman, 52,8% of lady; according to professions, 61,3% of primary school teachers, 6,7% of matematic, 5,1% of social science, 4,1% of fine art, 6,0% of chemistry and technology, 6,8% of Türkish, 5,5% ofEnglish, 4,4% of technology and design; according to their professional seniorities, 10,4% of them working less than 1 year, 26,0% of between 1-5 years, 21,2% of between 6-10 years, 20,3% of between 11-15 years, 9,0% of between 16-20 years, 13,1% of more than 21 years; according to marital status, 67,1% of them are married, 32,9% of them aer single; according to their partners? profession, 27%of them have the same professions, 73% of them different profession; as the social economic position perceived by them is determined, 11,8% of low, 85,3% of medium and 3,0% of high.?Personal İnformation Form? as a measuring tool developed by the researcher is used to collect information about primary school teachers? genders, professions, professional seniorities, social-economic, marital status and their partners? professions. Also, ?Maslach Burnout İnventory? developed by Maslach and Jason (1981) is used to measure burnout plane, ?How Creative Are You?? developed by Eugene Raudsepp is used to measure level of creativity, ?Life Satisfaction Scale? developed by Diener, Emmans, Larsen, Griffin (1985) and adopted to Turkish by Köker (1991) is used to measure level of life satisfaction. Analysis of data technicals are frequency and percentages, t-test of independent groups and anova.According to findings, 82,3% of the teachers? life satisfaction level is high. Though, 80,6% of the teachers are not creative. As the burnout planes are examined, it is found that emotional exhaustion planes are high, the level of depersonalization is normal and personal accomplishment is low. The level of emotional exhaustion of female teachers are higher than male teachers. As the levels of depersonalization related to the professions are examined, it is low among Turkish and Social Sciences professions. Emotional Exhaustion is higtest in 1-5 years seniority and decreases as the seniority increases. Emotional Exhaustion and life satisfaction levels are also affected by low social economic status. The level of creativity and life satisfaction is not affected by gender, morital status, seniority, profession, the partner?s profeesion.