Mardin efsaneleri

Abstract

Anlatmaya dayalı türlerden biri olan efsanenin günümüze kadar birçok bilim adamı tarafından çeşitli tanımları yapılmış ve bu anlatı diğer türlerle mukayese edilmiştir. Çalışmamızda bu tanımlardan yararlanarak ?Efsane nedir? Efsanelerin diğer anlatı türlerinden farkı ve onlarla olan benzerlikleri nelerdir? Efsanelerin oluşumu neye dayanmaktadır? Konuları nelerdir? Bir anlatıya hangi çerçeve dahilinde efsane diyebiliriz?? sorularına cevap bulmak amaçlanmıştır.Türk toplumunun asırlardır efsanelerdeki inanış ve ahlaki kurallar çerçevesinde davranışına yön vermesi, yazıya geçirilmediği sürece bu efsanelerin unutulmaya yüz tutacağı gerçeği çalışmamızın amaçlarından birini oluşturmuştur. Ayrıca Mardin gibi birçok değişik kültürün kaynaştığı bir ilin seçilmesi de oradan çeşitli efsane metinlerinin derleneceğine dair bizi bu çalışmaya yönelten etmenlerden birisi olmuştur.Çalışmamızda kaynak taraması, alan araştırması ve inceleme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Kaynak taramasıyla başladığımız çalışmamızda Mardin ili sınırları dahilinde birçok yerde efsane metinlerini derlemek gerekçesiyle alan araştırmasına çıkılmıştır. Derlenen efsane metinlerinin değerlendirilmesi amacıyla motif incelemesi yapılmıştır.Bu çalışmanın en önemli araştırma problemi, alan araştırmasında zamanın kısıtlı oluşuydu.Bu çerçevede yapılan çalışma sonucunda hangi anlatılara efsane diyebileceğimizi belirlerken efsanelerin kaynağının eskilere dayanması, şahıs, yer ve hadiseler hakkında anlatılması, olağanüstü özelliklere sahip olması bu açıdan önemli özelliklerdir. Fakat bir efsanenin en belirleyici özelliği temelinde inanç unsurunun bulunmasıdır. Bu önemli bir husustur.Ulaştığımız sonuçlardan biri ise Mardin ilinden derlediğimiz bazı efsane metinlerinin benzerlerinin birçoğunun Anadolu'nun farklı birçok yöresinde de anlatılmakta oluşudur. Ayrıca aynı efsane metninin farklı kişilerce anlatımında değişik varyantlarına da rastladık. Bu efsane metinlerinin içinde benzer motifler söz konusudur.Ayrıca anlatmaya dayalı tür olan efsanelerin bir toplumun tarihiyle, yaşanılan coğrafyasıyla ne kadar bağlantılı olduğu görülmektedir. Kısaca efsaneler bir toplumun, bir yörenin kültürünün aynası mahiyetindedir.Anahtar kelimeler: Efsane, Mardin, İnanış, MotifTezin Başlığı: Mardin EfsaneleriTezin Yazarı: Nuriye Sancak Danışman: Yrd.Doç.Dr.Paki KÜÇÜKERKabul Tarihi:15 Eylül 2008 Sayfa Sayısı: Vİ(ön kısım)216(tez) 31(ekler)Anabilimdalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilimdalı: Halk BilimiAnlatmaya dayalı türlerden biri olan efsanenin günümüze kadar birçok bilim adamı tarafından çeşitli tanımları yapılmış ve bu anlatı diğer türlerle mukayese edilmiştir. Çalışmamızda bu tanımlardan yararlanarak ?Efsane nedir? Efsanelerin diğer anlatı türlerinden farkı ve onlarla olan benzerlikleri nelerdir? Efsanelerin oluşumu neye dayanmaktadır? Konuları nelerdir? Bir anlatıya hangi çerçeve dahilinde efsane diyebiliriz?? sorularına cevap bulmak amaçlanmıştır.Türk toplumunun asırlardır efsanelerdeki inanış ve ahlaki kurallar çerçevesinde davranışına yön vermesi, yazıya geçirilmediği sürece bu efsanelerin unutulmaya yüz tutacağı gerçeği çalışmamızın amaçlarından birini oluşturmuştur. Ayrıca Mardin gibi birçok değişik kültürün kaynaştığı bir ilin seçilmesi de oradan çeşitli efsane metinlerinin derleneceğine dair bizi bu çalışmaya yönelten etmenlerden birisi olmuştur.Çalışmamızda kaynak taraması, alan araştırması ve inceleme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Kaynak taramasıyla başladığımız çalışmamızda Mardin ili sınırları dahilinde birçok yerde efsane metinlerini derlemek gerekçesiyle alan araştırmasına çıkılmıştır. Derlenen efsane metinlerinin değerlendirilmesi amacıyla motif incelemesi yapılmıştır.Bu çalışmanın en önemli araştırma problemi, alan araştırmasında zamanın kısıtlı oluşuydu.Bu çerçevede yapılan çalışma sonucunda hangi anlatılara efsane diyebileceğimizi belirlerken efsanelerin kaynağının eskilere dayanması, şahıs, yer ve hadiseler hakkında anlatılması, olağanüstü özelliklere sahip olması bu açıdan önemli özelliklerdir. Fakat bir efsanenin en belirleyici özelliği temelinde inanç unsurunun bulunmasıdır. Bu önemli bir husustur.Ulaştığımız sonuçlardan biri ise Mardin ilinden derlediğimiz bazı efsane metinlerinin benzerlerinin birçoğunun Anadolu'nun farklı birçok yöresinde de anlatılmakta oluşudur. Ayrıca aynı efsane metninin farklı kişilerce anlatımında değişik varyantlarına da rastladık. Bu efsane metinlerinin içinde benzer motifler söz konusudur.Ayrıca anlatmaya dayalı tür olan efsanelerin bir toplumun tarihiyle, yaşanılan coğrafyasıyla ne kadar bağlantılı olduğu görülmektedir. Kısaca efsaneler bir toplumun, bir yörenin kültürünün aynası mahiyetindedir.Anahtar kelimeler: Efsane, Mardin, İnanış, MotifTezin Başlığı: Mardin EfsaneleriTezin Yazarı: Nuriye Sancak Danışman: Yrd.Doç.Dr.Paki KÜÇÜKERKabul Tarihi:15 Eylül 2008 Sayfa Sayısı: Vİ(ön kısım)216(tez) 31(ekler)Anabilimdalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilimdalı: Halk BilimiAnlatmaya dayalı türlerden biri olan efsanenin günümüze kadar birçok bilim adamı tarafından çeşitli tanımları yapılmış ve bu anlatı diğer türlerle mukayese edilmiştir. Çalışmamızda bu tanımlardan yararlanarak ?Efsane nedir? Efsanelerin diğer anlatı türlerinden farkı ve onlarla olan benzerlikleri nelerdir? Efsanelerin oluşumu neye dayanmaktadır? Konuları nelerdir? Bir anlatıya hangi çerçeve dahilinde efsane diyebiliriz?? sorularına cevap bulmak amaçlanmıştır.Türk toplumunun asırlardır efsanelerdeki inanış ve ahlaki kurallar çerçevesinde davranışına yön vermesi, yazıya geçirilmediği sürece bu efsanelerin unutulmaya yüz tutacağı gerçeği çalışmamızın amaçlarından birini oluşturmuştur. Ayrıca Mardin gibi birçok değişik kültürün kaynaştığı bir ilin seçilmesi de oradan çeşitli efsane metinlerinin derleneceğine dair bizi bu çalışmaya yönelten etmenlerden birisi olmuştur.Çalışmamızda kaynak taraması, alan araştırması ve inceleme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Kaynak taramasıyla başladığımız çalışmamızda Mardin ili sınırları dahilinde birçok yerde efsane metinlerini derlemek gerekçesiyle alan araştırmasına çıkılmıştır. Derlenen efsane metinlerinin değerlendirilmesi amacıyla motif incelemesi yapılmıştır.Bu çalışmanın en önemli araştırma problemi, alan araştırmasında zamanın kısıtlı oluşuydu.Bu çerçevede yapılan çalışma sonucunda hangi anlatılara efsane diyebileceğimizi belirlerken efsanelerin kaynağının eskilere dayanması, şahıs, yer ve hadiseler hakkında anlatılması, olağanüstü özelliklere sahip olması bu açıdan önemli özelliklerdir. Fakat bir efsanenin en belirleyici özelliği temelinde inanç unsurunun bulunmasıdır. Bu önemli bir husustur.Ulaştığımız sonuçlardan biri ise Mardin ilinden derlediğimiz bazı efsane metinlerinin benzerlerinin birçoğunun Anadolu'nun farklı birçok yöresinde de anlatılmakta oluşudur. Ayrıca aynı efsane metninin farklı kişilerce anlatımında değişik varyantlarına da rastladık. Bu efsane metinlerinin içinde benzer motifler söz konusudur.Ayrıca anlatmaya dayalı tür olan efsanelerin bir toplumun tarihiyle, yaşanılan coğrafyasıyla ne kadar bağlantılı olduğu görülmektedir. Kısaca efsaneler bir toplumun, bir yörenin kültürünün aynası mahiyetindedir.Anahtar kelimeler: Efsane, Mardin, İnanış,

MotifTitle of the Thesis: Mardin LegendsAuthor: Nuriye Sancak Supervisor:Ass.Prof.Dr.Paki KÜÇÜKERDate:15 September 2008 Nu.of pages:Vİ(pre t.)216(main b)31(appendices)Department:Turkish Lang.and Lit. Subfield:FolklorOne of the narrative literature types, legend has been defined variously by many scientists and compared to other types until today. This study seeks to find the answers to questions ?what is a legend? What are the similarities and differences between legends and other narration types? Legends are created based on what? What are the topics of legends? Under which frame a narration can be called a legend?? in the light of the mentioned definitions.This study is based on the facts of Turkish society shaping their behaviors pursuant to beliefs and moral rules provided in the legends for centuries and that legends will be destined to be forgotten unless they are recorded in writing.Furthermore, the choice of Mardin, a province merging many different cultures, has been one of the elements driving us towards this study since several legend textsfrom Mardin will be compiled.Resource scanning, field research and examination methods are employed in this paper. This study was initiated by means of resource scanning stage where field research has been conducted within the borders of Mardin province in order to compile legend texts at various locations.A motif examination has been performed with an aim of evaluating the compiled legend texts.The most prominent research problem of this study was the limited time of field research.İmportant criteriaof this study for qualifying the narrations as legends are, whether or not the origin of legends are dating back to old times, if the legend narrates about persons, locations and events, and extraordinary characteristics of legends. However the most ditsinctive feature of a legend is to have an underlying element of belief. This is an eminent factor.One of the conclusions of this study has found out that similar versions of certain legend texts compiled in Mardin province are also been told in many different regions of Anatolia.We have also coincided with different variations of the manner of telling of the same legend texts as told by different persons.Similar motifs are found in the legend texts.This paper also shows that legends, a type of literature based on narration, is closely connected to the history and geography of a society. In sum, legends are mirrors of the culture of the regions and society.Keywords: Legends, Mardin, Belief, Motif