Şahbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi’de Türklük tasavvuru

Abstract

Bu çalışma II.Meşrutiyet dönemi fikir adamlarından Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi'nin Hayatı ve Türklük Düşüncesi ile ilgili görüşlerini ele almaktadır. Bugüne kadar Ahmed Hilmi'nin bazı eserleri Latin harflerine çevrilerek basılmış ve Ahmed Hilmi ile ilgili de birkaç yüksek lisans ve doktora tezi yapılmış idi. Ancak onun millî görüşlerini ihtiva eden bir çalışmadan şu güne kadar mahrum idik. Düşünürümüzün eserlerini incelerken Türklük fikri üzerinde önemle durduğunu ve bu konuda özel bir hassasiyet gösterdiğini gördük. Bu durum çalışmamızın yönünü tayin etmemizde önemli bir etken oldu. Ayrıca Ahmed Hilmi'nin kaleme aldığı yazılardan yola çıkarak siyasî ve düşünce tarihimizin önemli kıvrımlarından birisi olan II.Meşrutiyet döneminin fikrî ve sosyal yapısının daha iyi anlaşılabileceğini düşündük. Bununla birlikte eserlerinin tercümelerinde ve kendisi hakkında yapılan çalışmalarda Ahmed Hilmi'nin hayatı ile ilgili verilen birçok bilginin yeniden değerlendirilmesi lüzumu görülmüş, yeni ve ilk defa ortaya çıkardığımız belgeler ışığında düşünürümüzün hayatının karanlıkta kalan birçok bölümü de aydınlatılmıştır.Çalışmamızın ilk bölümü Şehbenderzâde Filibeli Ahmed Hilmi'nin hayatı, eserleri, düşünce sistematiği ve yaşadığı dönemin fikrî yapısına, ikinci bölüm Ahmed Hilmi'nin Türklük düşüncesini işlediği eserlerine, üçüncü bölüm ise dönemin şartları da dikkate alınarak Ahmed Hilmi'nin kalemi ile çerçevesini çizmeye çalıştığımız Türklük düşüncesinin ana prensipleri ve yine Ahmed Hilmi'nin kaleminden Türklüğün bugünü, düşüş sebepleri ve çözüm yolları konularına ayrılmıştır.Araştırmalarımızda Ahmed Hilmi Bey'in eserleri ile çıkardığı gazete ve mecmualarda kaleme aldığı yazılardan faydalanılmış, ayrıca Türklüğün tarihin seyri içerisindeki ihtiva ettiği nitelikleri göstermesi açısından çeşitli kaynaklara atıfta bulunularak tespitlerin birbiriyle karşılaştırılması sağlanmıştır. Düşünürümüzün hayatı ile ilgili bilgilerde ise büyük ölçüde Osmanlı arşivlerine başvurulmuştur.Her ne kadar çalışmamızın referansı bir asır öncesine ait olsa da problemleri ve bulguları itibariyle hâlâ güncel niteliklere haizdir.

This study is a discussion of the life and thoughts of Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi, who was a writer and thinker of the time of the Second Constitutional era, on Turkish identity. Some of his works have been published in Latin alphabet and several masters and Ph.D. thesis have already been done. However there have not been any studies which were comprised of his national thoughts. While surveying his works, we noticed that he places a special emphasis on the notion of Turkish identity. This became an important factor in choosing the direction of our studies. Furthermore we thought, on the basis of the articles by Ahmed Hilmi, that we would better understand the social and philosophical framework of the Second Constitutional era which constitutes an important period in our political and philosophical history. We also felt that there had been a necessity to comment on a lot of information regarding Ahmed Hilmi?s life both in the translations of his works and in the researches conducted about him, and, under the light of the documents that we uncovered the first time, we unraveled many benighted parts of his life.The first section of our study is devoted to Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi?s life, his works, his school of thought, and the philosophical structure of his time. The second section deals with Ahmed Hilmi?s works in which he discusses his thoughts on Turkish identity. In the third section, taking into consideration the conditions of his time, the main principles of the thoughts on Turkish identity which we attemp to frame using his words are discussed, and his view of the state of the modern Turkish identity, the causes of its decline, and his suggestions to reverse the situation are presented.In our researches, we used Ahmed Hilmi?s works and his articles in the newspapers and magazines which he published. We also used other resources, whose references are given, and made a comparison between our findings regarding the historical course of the thoughts on Turkish identity. To obtain infirmation on the life of our thinker, we mainly referred to the Otttoman archives.Although the reference to our work dates back to a century ago, it still has current traits in terms of its problems and findings.