Performans esaslı bütçeleme sistemi ve Türkiye'de uygulanabilirliği

Abstract

1950'lerde gündeme gelen ve bu günkü uygulamaların temelini oluşturan ?Performans BütçeSisteminin? devamı niteliğinde olan ?Performans Esaslı Bütçeleme Sistemi?nin günümüzde yenikavramlarla birlikte daha geniş anlamda ve daha geniş bir çerçevede uygulanması öngörülmektedir.Kamu harcama yönetiminde Performans Esaslı Bütçeleme'ye geçişin düşünülmesinin en önemlinedenlerinin başında kamu kaynaklarının daha etkin ve daha verimli bir şekilde kullanılmasının vedağıtılmasının sağlanması, şeffaflık ve hesap verebilirliğin geliştirilmesi gelmektedir. Bazı yazarlartarafından ?yeni performans bütçeleme? (Diamond, 2003:8) olarak da adlandırılan Performans EsaslıBütçeleme Sistemi ?kaynak miktarındaki her artışı çıktılardaki veya sonuçlardaki artışa bağlayan? ve?kamu kurumlarının kendilerine tahsis edilen kaynaklarla ne yaptıkları veya yapacakları hakkındabilgi sunan bir bütçeleme olarak? (Schick, 2003:101) tanımlanmaktadır.OECD ülkeleri performans yönetimi ve PEB sisteminin gerektirdiği unsurları kendi sistemlerinedeğişik kamu yönetimi araçları ve farklı yöntemler benimseyerek uyarlamışlardır. PEB sistemi genişanlamda ele alındığında OECD ülkelerinde uygulamada öne çıkan unsurlar olarak; orta vadeliharcama sistemi (çok yıllı bütçeleme), stratejik planlar, performans planları, performans sözleşmeleri,performans raporları, performans göstergeleri, performans değerlendirmeleri ve performans denetimigösterilebilir.Dünyada yaşanan Performans Esaslı Bütçeleme'ye geçiş yönündeki gelişmelere paralel olarakTürkiye'de de ilk olarak 2001 yılında Dünya Bankasıyla ortaklaşa gerçekleştirilen kamuharcamalarının kurumsal çerçevesinin geliştirilmesi amacını taşıyan, Finansal ve Kamu SektörüDüzenlemesi Kredisi projesiyle başlayan gelişmeler, 10 Aralık 2003 tarihinde kabul edilen, 1 Ocak2004 tarihinde yürürlüğe girmiş olan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile yasalbir zemine oturtulmuştur. 5018 sayılı kanun ile mali yönetim sistemimizde köklü değişiklikleryapılarak, uluslararası standartlara uygun bir mali yönetim anlayışı oluşturulması hedeflenmiş,Performans Esaslı Bütçeleme Siteminin çerçevesi çizilmiş ve uygulama araçları belirlenmiştir.Çalışmada, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile kanuni altyapısı oluşturulan veülkemizde uygulanacak olan Performans Esaslı Bütçeleme Sisteminin unsurlarını, amaçlarını ortayakoymak ve OECD ülkelerinden bazılarının Performans Esaslı Bütçeleme'ye geçiş çabalarını vePerformans Esaslı Bütçeleme anlayışlarını genel hatlarıyla inceleyerek, Türkiye'de uygulanmasıöngörülen bu sistemin dünyadaki uygulamalar ve Program Bütçe uygulama sonuçları açısındanuygulanabilirliğinin analiz edilmesi amaçlanmaktadır.Çalışmada mümkün olduğunca sistemin makro düzeyde anlaşılabilmesini sağlayacak şekilde vegerekli görüldüğü ölçüde konulara değinilmiştir. Türkçe literatürde fazla çalışmanın yapılmadığı veoldukça yeni bir konu olan Performans Esaslı Bütçeleme sistemi konusunda eleştirel kaynakincelemesi yöntemi ile yapılan bu çalışmada, sistemin uygulanabilirliği, internet üzerinden yapılanTürkçe ve İngilizce literatür taraması vasıtasıyla elde edilen kaynaklar kullanılarak genel hatlarıylaortaya koyulmaya çalışılmış ve seçilmiş bazı OECD ülkelerindeki uygulamalar, Program BütçeUygulama sonuçları ve 5018 sayılı kanun açısından değerlendirilmiştir.Anahtar kelimeler: Performans Esaslı Bütçeleme Sistemi, Performans Bütçe, HesapVerebilirlik ve Mali Saydamlık, Analitik Bütçe Sınıflandırması, Çok Yıllı Bütçeleme,Tahakkuk Esaslı Muhasebe

Performance-based Budgeting System has emerged as a broader practice thanks to newconcepts added and also is the continuation of ?Performance Budgeting System?, came inagenda firstly in the 1950?s and is seen as a root of the present practices. The most importantreason behind the emergence of the Performance-based Budgeting in the public expendituremanagement is the wish to the realization of transparency, accountability, effectiveness andefficiency. Performance-based Budgeting, named as ?new performance budgeting?(Diamond, 2003, 8) by some experts, is defined ?a performance budget is any budget thatpresents information on what agencies have done or expect to do with the money provided tothem? and ?a performance budget is only a budget that explicitly links each increment inresources to an increment in outputs or other results? (Schick, 2003:101).OECD countries adapted the components necessary for performance management and PEBsystem to their own systems by embracing different techniques and different publicadministration tools. To evaluate PEB system broadly, techniques used by OECD countriesare: Medium Term Expenditure Framework,, Strategic Plan, Performance Plan, Performanceagreement, Performance reports, Performance indicators, Performance evaluations andPerformance audit.These developments in Turkey started firstly with The Programmatic Financial and PublicSector Adjustment Loan project realized with the help of the World Bank. Performance-based Budgeting System was granted on 10 December 2003 and come into practiced on 1January 2004 through the 5018 Number act entitled Public Financial Management andControl Law. With The Law No.5018, realization of public fiscal management which iswell-matched with international standards is aimed by changing Turkey?s public fiscalmanagement in essential, the framework of the PEB system.This work aims to show the targets and elements of Performance-based Budgeting Systemwhich is exhibited by The Law No.5018 and to analyze the practicability of this system interms of the results of the Program Budget Practices and the other practices in the world byexamining the struggles to realize Performance-based Budgeting in OECD countries andthese countries? understanding about Performance-based Budgeting in general.In this work, the PEB is analyzed at macro-level. This work was conducted by criticallyusing library and internet sources (literature review). As literature on Performance-basedBudgeting System in Turkish is not enough and Performance-based Budgeting System isnew to Turkey, related English literature are resorted to wherever it is necessary. Thepracticability of PEB is analyzed in terms of three perspectives; the practices in OECDcountries, the results of Program Budgeting Exercise in Turkey and The Law No.5018.Key words: Performance-Based Budgeting System, Peformance Budgeting,Accountability and Fiscal Transparency, Analytic Budget Classification, MediumTerm Expenditure Framework, Accrual Accounting