Ehl-i sünnet ekollerinde Eş'arilik ve Matüridiyye'ye göre Allah'ın fiilerinde hikmet

Abstract

SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez ÖzetiTezin Başlığı: EHL-İ SÜNNET EKOLLERİNDEN EŞ'ARİLİK VEMATÜRİDİYYE'YE GÖRE ALLAH'IN FİİLLERİNDE HİKMETTezin Yazarı: Hüseyin CAN Danışman: Doç. Dr. Ramazan BİÇERKabul Tarihi: 23 Haziran 2006 Sayfa Sayısı: IV (ön kısım) + 57 (tez)Anabilimdalı: Temel İslâmi Bilimler Bilimdalı: KelâmMeraklı ve sorgulayıcı bir varlık olarak insan, Allah'ın fiillerinde bir hikmetin olup olmadığını,Allah'ın kötülüğü yaratıp yaratmadığını da merak etmiştir. Bu tezimizde, halkın sürekligündeminde olan bu konuyu ele aldık. Probleme Kelâmi bir yaklaşım getirmek ve yaratılmışlarınvarlık amacına ilişkin görüşleri ortaya koymaya çalıştık. Konunun sınırlandırılması açısından, Ehl-i sünnet inancının konu ile ilgili görüşleriyle tezimizi sınırlı tuttuk. Konunun daha anlaşılır olmasıve görüşlerin karşılaştırılabilmesi açısından Ehl-i sünnet dışı bazı görüşlere, hikmet ile ilgilihadislere ve Kur'an'daki hikmet ile ilgili âyetlere de yer verdik.Konu ile ilgili yazılmış birçok eser, tez ve makâleyi inceleyerek tezimizi oluşturmak istedik.Mümkün oldukça konu ile ilgili yazılmış tüm eserlere ulaşmaya çalıştık. Hikmetin bir problemolarak gündeme gelmesinde, Mu'tezilenin görüşlerinin etkili olduğu, önemli tespitlerimizdenbiridir. Mu'tezile aslah teorisiyle Allah'ın hikmetli fiil işlemesinin zorunlu olduğunu, O'nuninsanın maslahatına uygun olmayan bir fiil işlemeyeceğini ve şerri yaratmayacağını söyleyerek,O'na bir zorunluluk yüklemiştir.Eş'arilere göre Allah fâil-i muhtardır. Dilediğini yapar. Hiçbir şey O'nu sınırlandıramaz. O, hiçbirşeyi yapmaya zorunlu olamaz. O dilerse hayrı da şerri de yaratır. Allah'ın fiillerin hikmetli işlerolduğu gibi, hikmetli olmayan işler de alabilir.Matüridûlerin görüşlerine gelince, onların daha ölçülü ve daha dikkatli izahlar yaptığını görüyoruz.Onlar, hem Allah'ın dilediğini yapan olmasını dikkate almakta, hem de O'nun zararlı ve kullarınınmaslahatına uygun olmayan hiçbir şeyi yaratmayacağını ifade etmektedirler. Hikmetli fiilleriAllah'ın lütfu olarak izah etmektedirler.Allah'ın fiillerinde hikmetin var olduğu konusunda ortak bir kanaat söz konusudur. Her geçen günyapılan araştırmalarda, Allah'ın fiillerindeki hikmetler ortaya konmaya devam etmektedir.Anahtar kelimeler: Ehl-i Sünnet, Allah'ın Fiilleri, Hikmet, Şer, Zorunluluk

Sakarya University Insitute of Social Sciences Abstract of Master?s ThesisTitle of the Thesis: WISDOM ACCORDING TO ESARI AND MATURİDİYYEFROM AHL AL-SUNNAAuthor: Hüseyin CAN Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Ramazan BİÇERDate: 23 June 2006 Nu. of pages: IV (pre text) + 57 (main body)Department: Basic İslamic Sciences Subfield: KalamThe human being as a curious and a interrogative creature has wondered about whetherwisdom exists in God?s actions and whether God has created badness or not. In our thesiswe have taken up a subject, which is very popular. We have tried to make a theologicalapproach and to bring up the views of creature about the aim of existence. We havebordered our subject. So as to make the subject clearer and to market he comparison ofthe views easier we have given a place to the opinions, which are not sûni, hadits aboutwisdom and same verses of Kur?an about wisdom.We have tried to form our thesis by looking at other books these is and articles about thesubject. We have tired to achieve all the books and materials as we could. We haveespecially tried to give a place to the representatives of other schools.The fact that Mutezile?s views are effective in making wisdom a current issue. Mutezilehas given God necessity saying that God must always act with wisdom and that Godcouldn?t act in away which is not proper for human?s important matters and he wouldn?tcreature badness, Suni schools have given many answer to this view.For Esari?s God is ?self governing in his actions?? He can do what he wants; No one ornothing can border him. He doesn?t t have to do anything. If he wants, he creates bothgoodness and evil (badness). God? Action may be with wisdom; they can also be withoutwisdom.For Mâtürûdû?s we see that they have more moderate and more careful views. They bothtake care of the thing that God can do anything he wants but also they say God wouldn?tcreate anything which is not proper for human?s important matters They thing thatactions with wisdom are the kindness of God. They say that there may be some wisdomwe won?t be able to know in bad and harmful actions that Esari?s say that exist.It is clear that that there is a common view that wisdom exists in God?s actions. Day byday the investigations continue to bring the wisdom in God?s actions to light.Keywords: Ahl al-Sunna, actions of God, wisdom, badness, necessity.1