Okul yöneticilerinin denetim odaklarına göre tükenmişlik düzeyleri (Sakarya ili örneği)

Abstract

Bu araştırmada tükenmişlik sendromunu oluşturan ?Duygusal Tükenme?, ?Duyarsızlaşma? ve?Kişisel Başarı? alt boyutu ile ?Denetim Odağı? arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca;Kişisel Bilgi Formunda yer alan değişkenlerin denetim odağı üzerinde anlamlı bir farklılığaneden olup olmadığı araştırılmıştır.Bu araştırma betimsel yöntemle yapılmış bir alan taraması niteliğindedir. Araştırma evreniniSakarya lindeki Resmi lköğretim Okullarında çalışan 446 yönetici oluşturmaktadır. Evrenüzerinde çalışılmış ve 326 okul yöneticisinden geri dönüt alınabilmiştir.. Okul yöneticilerinearaştırmacı tarafından geliştirilen ve kişisel bilgileri içeren ?Kişisel Bilgi Formu?, Maslach(1981) tarafından geliştirilen ve Çam(1992), tarafından Türkçe'ye uyarlaması yapılan?Maslach Tükenmişlik Envanteri?, Rotter(1966) tarafından geliştirilen ve Dağ (1991)tarafından Türkçe'ye uyarlanan ?Rotter ç-Dış Denetim Odağı Ölçeği? uygulanmıştır.Okul yöneticilerinin verdiği cevaplar doğrultusunda SPSS programı kullanılarak problemcümlesi içersinde belirtilen değişkenlerin frekans ve yüzde değerleri bulunmuştur. AyrıcaKişisel Bilgi formunda yer alan değişkenlerin Denetim Odağı puanları üzerinde anlamlı birfarklılığa yol açıp açmadığı varyans analizi ve ilişkisiz t-Testi ile ölçülmeye çalışılmıştır.Denetim odağının Tükenmişliğin alt boyutları üzerinde anlamlı bir farklılığa yol açıpaçmadığı korelasyon ve t-Testi yardımıyla ölçülmeye çalışılmıştır. Tüm istatistiksel analizler0.05 anlamlılık derecesi göz önünde bulundurularak yapılmıştır.Okul yöneticilerinin denetim odağı ölçeğinden aldıkları puanların ortalamaları (6,94) dikkatealınarak bu puanın üstünde alanlar dıştan denetimli, altında alanlar ise içten denetimli olaraknitelendirilmişlerdir. Buna göre 159 okul yöneticisinin içten denetimli 167 okul yöneticisinindıştan denetimli olduğu tespit edilmiştir. Okul yöneticilerinin çoğunun duygusal tükenmeyi(%80,1) düşük seviyede, duyarsızlaşma (%54,3) ve kişisel başarı alt boyutundaki tükenmişliği(%54,3) ise orta seviyede yaşadığı tespit edilmiştir.Yapılan araştırmada okul yöneticilerinin denetim odağı ile yaş ve medeni durumu arasındaanlamlı bir ilişki bulunmuş, 50 yaşa kadar yaş artışıyla birlikte denetim odağının içtendenetimliliğe kaydığı, 50 yaşından sonra ise yöneticilerde denetim odağının dıştandenetimliliğe yöneldiği tespit edilmiştir. Ayrıca evlilerin bekârlara oranla daha içten denetimlioldukları tespit edilmiştir. Denetim odağı ile kişisel bilgiler arasında yapılan varyans analizive ilişkisiz t-Testi sonuçlarına göre anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür.Denetim odağı ile tükenmişliğin alt boyutları olan duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişiselbaşarı arasında anlamı bir fark olduğu ve ilişkinin boyutu, korelasyon ve ilişkisiz t-Testisonuçlarında görülmüştür. Sonuç olarak dıştan denetimliliğin, tükenmişlik sendromununyaşanmasına yönelik daha fazla risk oluşturan bir kişilik özelliği olduğu tespit edilmiştir.Araştırmada elde edilen bulguların Türkiye'de eğitim kurumlarının ilköğretim kademesindebulunan yöneticilere ışık tutacağı, yaşadıkları tükenmişlik sendromunu aşmalarına katkıdabulunacağı umulmaktadır.Anahtar Kelimeler: Denetim Odağı, Tükenmişlik, Duygusal Tükenme, Duyarsızlaşma,Kişisel Başarı.

Therefore the relationship between Emotional Exhaustion, Depersonalization, PersonalAccomplishment and Locus of Control has been examined. In addition, whether the variableson the Personal Information Form cause a meaningful difference on the Locus of Control issearched.This research is a descriptive field survey. The universe of the research consists of 446administrators who work at formal primary and secondary schools in Sakarya. The modelgroup consists of 326 administrators and vice administrators who work at primary andsecondary schools in the city center and in the villages of towns and town centers. ThePersonal Information Form which was developed by the researcher and which includeinformation about the independent variables, Maslach Burnout Inventory which wasdeveloped by Maslach and translated into Turkish by Çam, Rotter Internal and External Locusof Control Scale which was developed by Rotter and translated into Turkish by Dağ areapplied to the school administrators.In accordance with the answers given by the school administrators, frequency and percentanalysis are done by using SPSS 10 statistics analysis program. It is evaluated by usingTurkey-Test, variance analysis and correlation analysis. All the statistical analysis are done byconsidering 0.05 meaningfulness level.Considering the average (6.94) of the score, the schooladministrators got from the Locus of Control Scale, the ones got higher than this score areidentified as External Locus of Control, the ones got lower than this score are identified asInternal Locus of Control. According to this data, 159 school administrators are stated as theones with Internal Locus of Control and 167 school administrators are stated as the ones withExternal Locus of Control. Generally it is stated that school administrators experienceEmotional Exhaustion in low levels, Depersonalization and Personal AccomplishmentBurnout are experienced in mid-level.With age, marital status and the Locus of Control of the school administrators are found to bemeaningfully related to each other. And it is stated that until 50, with the increase in ageLocus of Control is stated to be Internal but after 50, it is stated to be External Locus ofControl. Also it is found that the married are more Internal Locus of Control compared withthe single ones. After the variance analysis and unrelated t-test done among the Locus ofControl and the other variables, it is seen that there is no meaningful relationship. Among theEmotional Exhaustion, Depersonalization and Personal Accomplishment which are the sub-dimensions of Burnout and Locus of Control, it is found out in the result of correlation andunrelated t-test that there is a meaningful difference. Finally it is found that External Locus ofControl is a personal feature that has a higher risk on experiencing the Burnout syndrome.The finding acquired in this research are believed to enlighten administrators in the primaryschools in Turkey and to contribute in overcoming the burnout syndrome .Keywords: Locus of Control, Burnout, Emotional Exhaustion, Depersona