Ebu’l leys es-Semerkandi ve muhtelifu’r-rivaye adlı eserinin analizi

Abstract

İslam'ın VII. yüzyılda Arap Yarımadası'nda doğmasından itibaren geçen üç asır boyunca İslam Hukuku müstakil bir ilim niteliği kazanmış, çeşitli hukuk ve mezhep ekolleri meydana gelmiştir. Bu ekollere mensup hukukçular, şer'i delillerin kaynaklar hiyerarşisindeki yer ve değerleri ile bu delillerden hüküm çıkarma yöntemlerinde farklı yollar takip etmişlerdir.İslamî ilimlerin doğuş ve ilk gelişim süreçlerinin yaşandığı dönemde hukukçuların bu ihtilaflarına fıkhî meseleler zikredilirken yer verilmiştir. Daha sonra bu ihtilaf ve farklılıklar eserlerde müstakil olarak yer almaya başlamıştır. Ebu'l-Leys es-Semerkandî'nin, tezin temel konusunu teşkil eden Muhtelifu'r-rivâye adlı eseri de bu literatür içinde yer almaktadır. Eserde, Hanefi mezhebi literatüründe dağınık olarak bulunan mezhep imamlarının birbirleri ile ihtilaflı görüşleri, belirli bir sistematik içinde ele alınmıştır. Klasik fıkıh metinlerindeki başlıklar esas alınmakla birlikte her bab başlığı altında ihtilaf eden fakihler arasında bir sınıflandırmaya gidilmiştir.Eserde Hanefi imamlarından Ebu Hanife, Ebu Yusuf, İmam Muhammed ve Züfer'in görüşlerine yer verilmekle birlikte, Malikî ve Şafiî mezhebinin kurucu imamları olan Malik ve Şafiî'nin de görüşleri yer almaktadır.İhtilaflı meselelerde tarafların görüşleri zikredildikten sonra görüşlerin delillerine yer verilmiş ve tercih edilen görüş karşı tarafın delillerine karşı savunularak zikredilen delillere cevap verilmiştir.Aynı zamanda ictihad alanı olan fakihler arasındaki ihtilafların bir çok sebebi vardır. Eserde zikredilen ihtilaf sebeplerini başlıca nasslara dayalı ve nassların dışındaki sebeplere dayalı olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür.Müellif, ihtilaflar gibi dağınık ve anlaşılması zor olan meseleleri bir araya toplamış, sade ve akıcı bir üslup kullanarak meselelerin daha kolay öğrenilmesini sağlamıştır. Hilafiyat alanında yazılan ilk ve en önemli kitaplar arasında yer alan eserin dünyanın dört bir yanındaki kütüphanelerde çeşitli nüshalarının bulunuyor oluşu ve birçok eserin Muhtelifu'r-rivâye'ye yaptığı atıflar bu eserin fıkıh ve hilaf literatüründeki değerini ortaya koymaktadır.

With the birth of the Islam in 7th century in Arabic peninsula, the İslamic law has obtained a qualification as a private science along three century. Different schools of law and thought have taken place. The Islamic lawyers who were members of this schools, have followed different ways about the place of the pastoral arguments in the hierarchy of source and taking out the rules from this arguments. At the time of the birth and development of Islamic sciences, the controversies of Islamic lawyers were given place only when the legal problems were mentioned about. Later, these controversies and differents were given place in the private works. Abu al-Lays al-Samarqandî?s book of al-Mukhtelifu?r-rivaye, the main point of this thesis, is being in this literature. In this work, the contrary opinions between the leaders of schools which were disorganized in the Hanafî literature were taken up in order. The head of classical law texts are based on. However in the each subject heading; the Islamic lawyers, fallen into disagreement with each other, were categorized.Besides the opinions of Malik who was founder of the school of Malikî and Shafi?i ?founder of the school of Shafi?î,from the Hanafî leaders the opinions of Abu Hanîfa, Abu Yusuf, the Imam Muhammad and Zufar were taken place in this work.In the controversy matters, after the each side?s ideas were mentioned about, the arguments of the opinions were given and to be defended the opinion of preferable arguments in question were answered.There were a lot of reason for the controversies of Islamic lawyers,which were the area of ijtihad at the same time.The author collected such a diffuse and complicated topic like controversies and to follow a simple and fluent way he provided to understand the questions easily. This book which was one of the first and the leading books of the controversy literature has various copies in the libraries of all over the world. However,this work was referenced in a number of book. All of this was pointed out that the book named al-Mukhtelifu?r-rivaye is so precious in the fıqh and controversy literature.