Şemsüddin Semerkandi ve beşeratü’l-işarat adlı eserinin tabiyyat bölümü : tahkik, tercüme ve değerlendirme

Abstract

Yazma eserler, günümüze taşıdıkları kültürel miras sebebiyle özel bir yere sahiptirler. Akademik çalışmalar yapan kimselerin ?yazma kültürü?nü bilme ve ?tahkikli metin? çalışmaları yapabilmeleri önemlidir. Zira araştırmalarını sağlıklı bir zeminde yürütmek isteyen araştırmacı, bizzat ana kaynaklara müracaat edebilme, hatta onları ilim dünyasına kazandırma yetkinlik ve sorumluluğunu da taşımalıdır.Bu çalışmanın merkeze aldığı problem, 13. yy.'da yaşamış ilim adamlarından olan Şemsüddin Semerkandî ve onun Beşarâtü'l-İşârât adlı eseri ile ilgilidir. İbn Sinâ'nın el-İşarât ve't-Tenbîhat adlı eserine bir şerh olarak yazılan bu eser, ?Tabiiyât? bölümü çerçevesinde incelenmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde müellifin ulaşılabilen bilgiler çerçevesinde hayatı ve eserleri ortaya konulmuştur. Böylece Semerkandî'nin kendi döneminin klasik eğitimini aldığı ve daha çok kelamcı-mantıkçı kimliği ön planda olmasına rağmen matematik, astronomi ve felsefe sahasında da eser veren ve eserleri genellikle pedagojik karakterde olan bir ilim adamı olduğu tespiti yapılmıştır.Çalışmanın ikinci bölümü, filozof kimliği ön planda olan İbn Sinâ'nın eserinin kelamcı kimliği de olan Şemsüddin Semerkandî tarafından şerh edilmiş olması hususunda değerlendirmelere ayrılmıştır. Klasik şerh tekniğinin kullanıldığı eserde, Semerkandî'nin kapalı bir üslupla kaleme alınan İşarât'ı kendi tarzıyla açıkladığı ve yer yer kelamcı kimliğini ortaya koyduğu anlaşılmıştır.Çalışmanın son iki bölümü ise Beşârât'ın Türkçeye çevirisi ve tenkitli metninden oluşmaktadır.Sonuç olarak, yaşadığı dönemde önemli pek çok eser telif etmiş olan Şemsüddin Semerkandî ve eseri Beşarât'ın tanınması, anlaşılması ve bunun yanı sıra İslam felsefe-bilim tarihi açısından henüz tam manasıyla aydınlatılmamış bir döneminin aydınlığa kavuşması için katkı sağlanmıştır. Ayrıca eserin tenkitli metni de verilerek eser ilim dünyasına kazandırılmıştır.

Manuscripts are regarded with great value due to the fact that they bridge the gap between the past and the present through their being cultural inheritance. To make new and scientifically high value researches it?s essential to reach main sources and make them available for all other scientific researchers. Thus it?s important for an academician to have a good knowledge of analyzing manuscripts or to be able to produce the critical edition of manuscripts.This study is on Shams al-Din Samarqandi, the thirteenth century scholar and his Basharat al-Isharat, not completely but limited to the part on Tabiiyyât. It?s written a commentary on Ibn Sina?s al-Isharat va?t Tanbihat.The first part of the thesis is on the life and works of al-Samarqandi. The researcher concludes that although Samarqandi is educated classically convenient for his age and known mostly as scholoar of kalam and logic, he at the mean time compiled works on mathematic, astronomy and philosophy.The second part of the thesis consists of evaluations of al-Samarqandi in his Basharat al-Isharat of Ibn Sina?s Isharat. It can be said that the writing is compiled according to classical commentary methods and Samarqandi commented on al-Isharat va?t Tanbihat by closely following him, close wording with his own style and now and than it?s possible to follow the trails of a scholar?s kalamway of thinking.In the third part the author?s writing Basharat al-Isharat?s part on Tabiiyyat is critically edited with Turkish translation.As a conclusion this study contributed a great deal to a better understanding of Shams al-Din Samarqandi and his Basharat and tried to enlighten a period. Since it is not enlightened as much as it must have been, and also the period is important for both Islamic philosophy and science. Additionally through its critically edited version the writing is presented to the use of the scholars of social sciences.