Türkiye’de sağlık hizmetlerine yönelik maliye politikalarının etkinliği

Abstract

Sağlıklı bireylere ve toplumlara kavuşma çabaları, günümüz devletlerinin en önemli sosyalve ekonomik sorunların başında gelmektedir. Sağlık sorunları artan nüfus ile birlikte değişenrefah düzeyleri ve sosyal değişimlere bağlı olarak hem artmakta hem de çeşitlilikgöstermektedir. Artan refah düzeyi ile birlikte toplumun sağlık hizmeti üretimi ve tüketimiiçin ayrılan harcama miktarları da yükselmektedir. Sanayileşme, çevre kirliliği, kentleşme,artan yaşam süresi ile artan nüfus oranı gibi etkenler beraberinde pek çok sağlık sorununu daortaya çıkarmıştır. Sosyal devlet anlayışı gereği de bu sorunları çözmesi gerekli merci isedevlettir. Devletin bu sorunların giderilmesi için yaptığı harcamalar ve maliyetler giderekartmaktadır. Bu durum sağlık sorunlarının ekonomik boyutunu ortaya çıkarmıştır.Küreselleşen dünyamızda sağlık, birey ve toplum için taşıdığı önem nedeniyle öncelikliolarak sunulması gereken bir hizmet türüdür. Bu nedenle bu alana daha fazla kaynakayrılması gereği ortaya çıkmaktadır. Bugün dünyada sanayileşmiş ülkelere göz attığımızda,bu ülkelerin gayri safi milli hâsıla içinde sağlık hizmetleri harcamalarına ayrılan payınyüksek olduğu gözlenmektedir. Ama burada karşımıza sağlık hizmetinin en temel özelliğiolan belirsizlik ve öngörülemezlik sorunu çıkmaktadır (iş kazası, trafik kazası, ev kazası, tabiafetler, hastalıklar vb). Bunun için sağlık ilgili olarak gerekecek hizmetlere kimin ne zamangereksinim duyacağı önceden öngörülemez. Bu özelliğinin kaçınılmaz bir sonucu sağlıkhizmetinin yol açacağı maliyetlerin de belirsiz ve öngörülemez oluşudur (Şenatalar,2003:25)Türkiye'de son yıllarda bu sektöre yönelik Sağlık Bakanlığının yapmış olduğu ?SağlıktaDönüşüm? programı çerçevesinde uygulamaya koyduğu projeler artan ihtiyaçlara çözümbulma çabalarının bir yansımasıdır. Yeni yapılanma ve sağlık için ayrılan gayri safi millihâsıla içindeki orandaki artış olumlu bir gelişmedir.Bu çalışmanın amacı Türkiye'de sağlık hizmetlerine yönelik uygulanan maliyepolitikalarının analiz edilerek değerlendirilmesidir. Bu kapsamda sağlık sektörüne yönelikuygulanan harcama politikası, vergi politikası ve bütçe politikası incelenecek seçilmiş bazıOECD ülkeleri ile karşılaştırılması yapılacaktır. Çalışma ile ilgili değinilmesi gereken birnokta da genel olarak sağlık hizmetleri ile ilgili güncel, güvenilir ve sağlıklı verilerineulaşmada güçlüklerle karşılaşılmıştır. Türkiye'de sağlık hizmetlerine yönelik uygulananharcama politikalarının değerlendirilmesinde kullanılacak verilerin temininde ciddiproblemlerle karşılaşılmamakla beraber özellikle vergi politikaları ve bütçe politikaları ileilgili literatürün yetersizliği söz konusudur. Dolayısıyla hizmetlerin etkinliği ile ilgilideğerlendirmeler harcama politikaları bağlamında yapılmıştır.

Contemporary states are making every effort to succeed in getting healthyindividuals and societies, which is of socially and economically outmost importance.Today health problems in every society show both dramatic increase and diversitythanks to population growth and prosperity levels with accompanying socialchanges. Costs of healthcare delivery are rising with increasing prosperity. Suchfactors as industrialization, environmental pollution, urbanization, increase of lifeexpectancyand population growth has brought about a many health problems. Asrequired by understanding of social state, it is the state which is expected to solvethese problems. However, costs and expenses paid by the states in solving theseproblems are increasing day by day. That points to the economic dimension of healthproblems.In globalized world, providing health service has priority over other services due toits importance for the individual and the society. Therefore, more resources need tobe reserved for health services. A careful analysis of developed countries shows usthat the portion of healthcare costs in GNP is definitely high in comparison withother countries. Yet, at this point we face problem of indefiniteness and uncertaintyof expenses, a basic feature of medical services (work accident, traffic accident,domestic accident, natural disasters, diseases etc.). That is to say, it cannot beforeseen who will need health care and when. That?s why health expenses areunforeseen (Şenatalar, 2003: 25).In Turkey, current projects in frame of the Ministry of Health?s ?Transformation inHealth? programme are reflections of efforts to supply increasing demands.Reorganization in health sector and a greater portion of GNP for health services arerecent positive developments.The aim of this study is to analyze and interpret fiscal policies towards healthservices. In this context, expenditure, tax and budget policies towards healthcareservice will be examined alongside a comparison with some selected OECDcountries. Another point that must be identified about this study is that there havebeen some difficulties in reaching current, reliable and safe data. Though there is nota grave difficulty in getting data that is used in analysis of expenditure policy inhealth service, specifically the serious gap in literature about tax and budget policiesmust be mentioned. Consequently, assessments about the efficiency of health servicehave been made in scope of expenditure policy.