Türk vergi sisteminde dolaysız vergilerin etkinlik ve adalet açısından incelenmesi

Abstract

Gelişmekte olan ülkelerin en önemli sorunlarından birisi de adil olmaktan uzak, çarpık olan gelir dağılımıdır. Buçarpıklığı mümkün olduğunca en aza indirmek ve sosyal adaleti düzenlemek için devletin elinde bulunanaraçlardan en önemlisi vergilerdir. Gelir dağılımını düzenlemek içinse devletin ödeme gücü esasına görevergilendirme yapması yani adalet ilkesini dikkatle uygulaması gerekmektedir. Çünkü vergilendirme de adaletinsağlanamaması ekonomik ve sosyal sorunlara yol açmaktadır. Bu sorunlar için vergi sistemlerinin etkin birşekilde düzenlenmesi ciddi bir önem arz etmektedir.Devletin uyguladığı vergilerde gerek adalet konusu gerekse de eşitlik ilkesi bütün mükellefleri etkileyen birkonu olduğu için bu konuda adaletli-adaletsiz açısından en etkin sınıflandırma ise dolaylı-dolaysız vergiayrımıdır.Bu çalışmamıza bizi sevk eden konuların başında dolaysız-dolaylı vergi sınıflandırmasına göre son yıllardaTürk Vergi Sisteminin yapısının ciddi oranda değişmesi bulunmaktadır. 1990'lı yılların başlangıcındaki dolaysızve dolaylı vergiler arasındaki ?tahsilat açısından- fark, izleyen yıllarda dolaylı vergiler lehine olarak değişmiştir.Dolaysız vergilerin genel bütçe gelirleri içerisindeki payı %52lerden %27lere kadar düşmüş, dolaylı vergiler ise%73lere kadar çıkmıştır. Bu durum Türk Vergi Sistemi'nin dolaysız vergilerin yerine dolaylı vergilereyöneldiğini ortaya koymaktadır.Çalışmamızın amacı Türk Vergi Sisteminde dolaysız vergilerden dolaylı vergilere yönelişin sebepleriniincelemek, bu yönelişin arkasındaki sebeplerden küresel bir değişimin sonucu olup olmadığı da AB ülkeleriylekıyaslama yapılarak ortaya konulacaktır. Çünkü Türkiye mali konularda Avrupa Birliğine katılabilmesi için bazıanlaşmalar imzalamıştır. Dolayısıyla mali konularda düzenlemelerde Avrupa Birliği normları etkili olmaktadır.Çalışmamızda Türk Vergi Sistemi'nin rakamsal analizini yıllar itibariyle genel bütçe vergi gelirleri tahsilatırakamları kıyaslanacaktır. Buradan amacımız tahsilât itibariyle hem vergi sisteminin etkinliği incelenecek hemde dolaysız vergilerden dolaylı vergilere yönelişin sebepleri yıllar ve maddeler itibariyle incelenip AB dekidolaylı ve dolaysız vergi oranlarıyla ülkemiz kıyas edilecektir. Ayrıca türk vergi sisteminde ihdas edilendolaysız vergiler bünyesindeki gelir ve kurumlar vergisi vergilendirme de adaleti sağlamak için gerekli olangenellik ve eşitlik ilkeleri açısından da analiz edilecektir.Anahtar kelimeler: dolaylı vergiler, dolaysız vergiler, etkinlik, adalet.

One of the biggest problems of developing countries is skewed and unjust, distribution of wealth. Taxes are themost important devices of a country for reducing this skeved distribution of wealth and for arranging socialjustice as much as possible. And for arranging distribution of wealth the state taxation should be on the basisof payment power, that is to say taxation should be applied according to principle of justice. Unjusti taxationalso leads to economic and social problems that?s why making effective arrangements at taxation system isconsidered important.As at state taxes principle of justice and equality is a matter effecting all the taxpayers. According to the pointof Justice-injustice, the most effective classification is direct-indirect taxation.Serious alteration of Turkish Taxation System for the last a few years -according to the classification of directindirecttaxation- is leading us to this study. At the beginning of 1990s differences, among direct-indirecttaxes has changed according to tax revenue on behalf of indirect taxes. Share of indirect taxes in commonbudget incomes has fallen from %52 down to %27, also indirect taxes has risen up to %73. This condition putforth that Turkish Taxation System headed from direct taxation to indirect taxation.Aim of this study is observing the reasons of heading from direct taxation towards to indirect taxation inTurkish Taxation System, the reason laying behind this inclination whether it is a reason of a global change ornot, will be brought up by deductive reasoning of Turkey with EU countries. In order to participation ofTurkey in European Union some treaties on financial topics have been signed out. Consequently EuropianUnion norms are being effective on arrangements of financial mattersAt this study numeratical analysis of Turkish Taxation System on the basis of years, general tax incomerevenues will be compared througout the years. In here our aim is observing both the effectiveness of theTaxation System and the reasons of rotation from direct taxation towards to indirect taxation on the basis oftax revenue, the years and the components will be compared according to the direct-indirect taxationpercentages of EU and our country. On the other hand the revenue on the sturcture of income tax andcorporate income tax on indirect taxes will be analysed according to the principles of equality and generalitynecessary for establishing equal taxation of turkish taxation system.Key words: indirect taxes, direct taxes, equality, justice.