İslam fıkhında engellilerin ibadet hukuku

Abstract

Dünyada sıklıkla karsılasılan engellilik, özürlülük, sakatlık kavramları ve bu kavramlar arasındakifarklılıkların günlük yasamda değeri yoktur. Bizler için önemli olan kisilerin engellilik konumunutanımlayan kavramlar değil, engellilerin sağlıklı kisilere nazaran farklı hizmet ihtiyaçlarının bulunduğununbilinmesidir. Engelli bireylerin ihtiyaçlarının farkında olunması, onlara sağlanacak hizmetleri etkilemesi vekalitesini artırması açısından büyük önem tasır.Hangi kavramla ifade edilirse edilsin önemli olan engellileri anlayabilmek, engellerini asgariyeindirgeyebilmek için azami derecede sosyal dayanısmayı gerçeklestirerek toplumsal anlayısınyükselmesine katkıda bulunabilmeyi sağlamaktır.Dünyada olduğu gibi ülkemizde de sorunları ve ihtiyaçları tam olarak tespit edilememis zihni, bedeni veruhi yönden engelli olan insanların olusturduğu bir engelli nüfusu mevcuttur.Engellilik olgusu insan aklını ve gücünü zaman zaman zorlayan ve hatta bazen de asan bir durumolduğundan bu olguyu yine insan aklı ile idrak edip onu anlamlandırmaya çalısmak oldukça zordur.Her insan farklı bir yetenek ve değisik bir yapıda yaratıldığından Allah'ü Teala insanoğlunu gücününyetebileceği islerle sorumlu kılmıs engellilerle ilgili özel hükümler koyarak inanan kisilerin birbirleriyledayanısma içerisinde olmalarını emretmistir.Bu tez, gelisen ve değisen sosyal olgular nedeniyle tam bir kavram birlikteliğinin henüz olusturulamadığınıbu nedenle engelliliği tam olarak kapsamamakla birlikte çesitli kavramların kullanıldığını, bu kavramlarınbirbirleriyle örtüsen veya ayrısan yanlarının olup olmadığını, engellilerle ilgili mevzuatın birçok hukuktayer aldığını, dini anlamda engelliğin değerlendirilmesi ve sınıflandırılması ile Kur'an ve sünnette engelliyegetirilen sorumluluklar ve tanınan kolaylıkları ilgili ayetler ve hadisler ısığında ele alarak bugünengellilerin yasadığı birçok soruna ve ibadetlerin edasıyla ilgili kiside tereddüt meydana getiren konulardaherkesin gücü nispetinde ibadetlerle sorumlu olduğuna engelli kisilerin yasamlarını ve ibadetlerinikolaylastıracak bir rehber olarak ısık tutmayı hedeflemektedir.Bu çalısmayı yaparken engelli bireylerin tüm sağlıklı insanlar gibi bu toplumun bir üyesi olduklarınadikkat çekerek ?slam hukukunda engellilerle ilgili ibadet hukukunun olusumunda temel nasların(normların)ayet ve hadislerin varlığını ortaya koymaya ve fıkıh kitaplarında engellilerin ibadetleri ile ilgili serihükümleri namaz, oruç, hac ve kurban alanlarında ele almaya çalıstık.Öncelikli olarak engellilerin bugünkü durumlarıyla ilgili değerlendirmeler yapabilmek için islamınengellilere destek olunmasını ve onların himaye edilmesini emrettiği ve bunu en önemli evrensel değerlerarasında zikretmesiyle birlikte Peygamberimiz Hz. Muhammed'inde ( s.a.v ) birçok hasta, engelli, muhtaç,aciz, zayıf ve güçsüz kimselere sahip çıkarak yakın ilgi ve sefkat gösterdiği bu kimselerin maddi ve maneviaçıdan sıkıntılarını gidermeye ve ihtiyaçlarını temin etmeye çalıstığı, onların korunması gerekip toplumunbirer parçası olduklarını ifade ettikleri örneklere baktık. Ayrıca çalısmamızda mezhep ayrımıgözetmeksizin fakihlerin ( âlimlerin ) çoğunluğunun üzerinde ittifak ettikleri görüslere ağırlık vermeyeçalıstık.Sonuç olarak, islamın insanları değerlendirirken fiziki özelliklerine, renklerine, cinsiyetlerine, ırklarına,zenginliklerine, sağlam ve engelli olup olmadıklarına önem vermeden yaratılmısların en üstünü vemükemmeli olan insanın Allah katındaki değerinin yalnızca gücü nispetinde ( ölçüsünde ) yapabildiğiibadetler, güzel ahlak, salih amel ve imanı derecesinde olduğunu ayrıca yasanan sıkıntıların kisilerin kendiihmal ve kusurlarından kaynaklanabileceği gibi kisilerin ihmal ve kusuru olmadan da çesitli nedenlerdenkaynaklanabildiğini, bu durumun sabrı ve tahammülü gerektiren bir imtihan olduğunu da ayet ve hadislerinısığında özet olarak, anlasılır ve bilimsel bir yöntemle sunmaya çalıstık.Bütün toplumların anlamak ve anlamlandırmak için gayret gösterdiği engellilik olgusunun bugün vegelecekte insanlığın gündeminde olacağı ve bu olgunun her bireyin engelli adayı olması dolayısıyla sadeceengellileri ilgilendiren bir durum değil, aslında tüm insanlığı ilgilendiren bir durum olduğu sonucunaulastık. Burada yapılan yorumlar bugünün yorumlarıdır. Yarın için yapılacak yorumlar değisen ve gelisensartlara göre farklı olacaktır. Bu da bize islamın zenginliğini akıl nimetine verilen önemi ve değerigöstermektedir.Anahtar Kelimeler; Engelli, ?slam Hukuku, ?badet, Kur'an, Hadis, Sünnet

The notions like infirmity, disablement, defectiveness and differnece between these notions whosedispersion is frequently encountered in the world doesn't make any sense in daily life. The things which areimportant for us are not the concepts defining individual's positions, but the concepts they need differentservice necessities compared to healty individuals. Becoming aware of disabled individuals` necessitiesand effecting the services which will be supplied to them and rising its qualities take vital importance.However it is said, the things that are important are to be able to understand them, to reduce their obstaclesto minimum and to supply the social insight by showing the social solidaritiy to the utmost. Like in theworld, there is also a bodily, mentally, psychologically disabled population in our country whose problemsand necessities were not exactly defined. Because of the fact that disablement phenomenon is anoccasionally situation forcing human`s perception and mind and even sometimes exceeding these, it is veryhard to try to explain and percept this with the human perception. As each person was created with adifferent ability and nature, the eminent Allah held the human responsible for the issues which they can do,and ordered them to be in good solidarity with each other by putting special rules regarding to the disabled.This thesis aims at enlightening disabled individuals life and their worships as a facilitating guide. Owingto the developing and changing social phenomenon, an exact togetherness concept couldn't have beenformed yet, and therefore it doesn't cover the disablement in details. But various concepts have been usedin this thesis and thesis tackles these notions with the regarding verse of the Koran and Hadith whetherthey have overlapping and decomposing sides, and taking part of legistlation in many laws, evaluating andclassifying disablement in religious point of view, responsibilities and facilities brought to the disabled inthe Koran and in Sunna. And it also pay attention to the problems that the disabled have with the fulfilmentof their worships, and clears up the issues forming hesitation on the related individual and the worshipsthat everyone is responsible for in their limit of power. While we were doing this work, by paying attentionto disabled individual's being a normal member of the society like any other healthy member of the society,we tried to tackle and put forth the basic norms in Islam law and the existence of the verse of Koran andHadith, the formation of worship law and the Islamic rules in the field of Prayer (namaz), pilgrimage toMacca and sacrifice. First of all, to be able to do evaluations about their today's situations, we handled thespeciments that Islam ordered to protect and support them, by mentioning this among the most importantvalues. Our Prophet Hz. Muhammad (s.a.s) always recommended us lay claim to many ill, disabled, needy,helpless, feeble and poor people. And he also tried to relieve their problems in terms of materialistic andmoral things. He always expressed that they are part of the society. As a result, we would like to say thatthe Islam considers them without giving importance, when evaluating people, according to their physicalfeatures, colours, sexuality, race, richness, poverty, their being healty or disabled. The value of human inthe eye of Allah, human is the most perfect and superior creature ever created, is only according to goodmoral, worships, suitable deeds and his faith that he can do. Moreover, as the difficulties that human has,can occur because of his negligence and fault, it can also originate without having any negligence and faultof them. These can also originate from various reasons. We tried to present all these things that necessitatepatient and endurance as a summery with the verse of Koran and Hadith comprehensibly and in a scientificway. The disablement phenomenon that all the societies try to understand and interpret it by showingefforts will be on the humanity's agenda today and in the future. And we got the result that thisphenomenon is not a situation that interests only disabled individual, but also all humanity, because of thefact that each individual is a disablement candidate. The comments done here are today's comments. Thecomment that will be done in the future will be different due to the changing and developing conditions.And this shows that Islam's richness and the importance of mind favour given in Islam?Keywords: Obtacles, Law of Islam, Prayer, Koran, Hadith, Sunna