Sanayi ve bilgi toplumu yönetim metaforlarının karşılaştırılması

Abstract

Sanayi Devrimi ve 19.yy.ın dinamikleri yaklasık yüz yıllık geçmisi olan yönetim disiplinininolusumunu etkileyen en önemli gelismelerdir. 20.yy.ın basından bu yana yönetim disipliniklasik, neo-klasik, modern ve post-modern süreçler geçiren yaklasımlar olarak degerlendirilmisve birbirleriyle karsılastırılmıstır. Sosyal ve ekonomik dönüsümler olan tarım, sanayi ve bilgitoplumlarından, yönetim disiplinini kapsayan sanayi ve bilgi toplumu bu çalısmada temelbaglam olarak kabul edilmis ve incelenmek üzere ele alınmıstır. Sanayi toplumu klasik, neoklasikve modern yönetim anlayıslarını kapsar yapıda iken bilgi toplumu bilgi paradigmasıylapost-modern yönetim anlayısını içermektedir. Dönemlerin teorik ve ampirikkarsılastırılmalarına yönelik yapılan arastırmalara ek olarak dil ve söylem üzerinden bir çalısmagerçeklestirilmistir. Sanayi ve bilgi toplumunun özellikleri ve yapılarına dönük arastırmalarsanayi ve bilgi toplumunun farklılıgını vurgular sekilde sonuçlanmıstır. Ancak dil üzerindenyapılacak bir karsılastırmanın nasıl sonuç verecegi merak konusu olmustur.Dil ve söylem odaklı bu arastırmada dönemleri karsılastırmada tercih edilen olgu metaforlardır.Bilinmeyeni bilinenler aracılıgıyla anlamak amacıyla kullanılan araçlar olan metaforların, soyutkonuları somutlastırma islevlerinden hareket edilmistir. 1980 yılına kadar sadece söz sanatıolarak kabul edilen metaforun algısal, bilissel ve dilsel yönlerine dikkat çeken Çagdas MetaforTeorisi arastırmanın temelini olusturmaktadır. Dönemlerin düsünce sistemlerinin ve zihinselkalıplarının temsillerine, bilim dilinin incelenmesiyle ulasılmaya çalısılmıstır.Çalısma, ikincil veriler üzerinden gerçeklestirilmistir. kincil veriler sanayi ve bilgi toplumununyönetim anlayıslarını aktaran kitap ve makalelerden olusmaktadır. Verilerin örnekleme vetoplanma sürecinde, Kasti Örnekleme ile arastırmacının ve fikrine basvurulan uzmanlarıngörüsleri istikametinde baslangıç kaynakları belirlenmistir. Baslangıç kaynaklarından yolaçıkılarak Tracer/z Sürme yöntemiyle bilinçli bir kaynak izleme süreci baslatılmıstır.Kaynakların atıfları ve kaynakçaları yol gösterici olmustur. Benzer kaynaklara ulasılmayabaslandıgında süreç durdurulmustur. Elde edilen ikincil veriler doküman inceleme yöntemiyleincelenmistir. Anlam odaklı olarak ve kesfedici bir durusla, baslıklara (ana-alt-ayrıntılı baslık)göre metinleri ayırma yaklasımıyla veriler içerik analizine tabi tutulmustur.Elde edilen metaforlar, sanayi toplumu ve bilgi toplumunun yönetim anlayıslarının belirlenenboyutlarına göre tablolastırılarak karsılastırılmıstır. Metaforlar yönetici, yönetilen, yönetimbiçimi, örgüt yapısı ve örgütsel güç kaynakları üzerinden kıyaslanmıstır. Sanayi toplumuyönetim anlayısında var olan otokratik yöneticilerin, mavi yakalı ve rutin islerden sorumluyönetilenlerin, hiyerarsik örgüt yapısının, emir-komuta zincirinin, güç ve bilgiyi tepede toplamayaklasımının hangi metaforlarla temsil edildigi belirlenmistir. Bilgi toplumu yönetimanlayısında var olan demokratik yöneticiyi, zihinsel islerden sorumlu bilgi isçilerini, esnek örgütyapısını, katılımcı yönetimi ve güçle bilgiyi örgüte yayma egilimini temsil eden metaforlarsaptanmıstır. Metaforların paradoksal yönleri de göz önüne alındıgında sanayi toplumundadayanıklılıgın, katılıgın ve standardizasyonun; bilgi toplumunda ise degisimin, yeniligin veçesitliligin belirginlestigi görülmektedir. Metafor üzerine yapılan tartısmalarda pozitivistyaklasımı benimseyenlerin bilim dilinin söz sanatlarından, mecazlardan ve retorikten bagımsızolması gerektigi savunusunun aksine bilim dilinde dönemleri izahta kullanılan metaforlara vebilim diline yerlesmis metaforik kavramlara yogun olarak rastlanmıstır. Yorumlayıcı yaklasımve hermönetik (yorum teorisi) baglamında bilim dilinin pür yalın, nesnel ve dolaysız olmadıgıgörülmüstür.

Management discipline, approximately one hundred years old is affected mostly byIndustry Revolution and dynamics of 19.century. From the beginning of the 20thCentury, management thought has followed as phases of classical, neoclassical, modernand post-modern approaches that compared and contrasted with each other. The contextof the thesis is linked with social-economical transformations namely agriculture,industrial and information societies. This study is particularly based on industrial andinformation societies as they virtually contain management discipline. Industrial societycontains classical, neoclassical and modern management approaches. On the other hand,information society contains post-modern management approach as a result ofknowledge paradigm. In addition to theoretic and empirical comparative studies, thisstudy is an effort in alternative dimensions using language and discourse. Thecomparative studies are generally resulted in differences of characteristics andconstructions of two societies. Hence it is thought and seen necessary to compare twosocieties from the discourse point of view.Metaphors are selected as a phenomenon for managerial comparison of industrial andinformation societies. Multiple functions of tropes can be used for alternative views. Thefunction of metaphor ?explaining unknown by known? is used for transferring abstractphenomenon to concrete forms. Metaphors were seen until 1980 as artistic andaesthetical usage in literature. The Modern Metaphor Theory focused on cognitive andlinguistic sides of discourses. In this study, thought systems and cognitive structures ofsocieties were evaluated by searching scientific language.The study was realized on secondary data as books and articles about industrial andinformation societies. Main resources were determined by intentional sample methodaccording to opinion of experts. A tracer process was realized on references of selectedbooks and articles. When the data were reached at a satisfaction point the process wasconcluded. Secondary information was analyzed by document analysing method,especially content analysis.Determined metaphors were compared according to the dimensions of industrial andinformation societies? management thoughts. Managers, workers, management styles,organization structures and organizational power resources are the dimensions ofcomparison. Autocratic managers, blue collar workers and hierarchical organizationstructures symbolise industrial society. Also, democratic managers, white collarworkers and flexible organization structure symbolise information society. According tothe paradoxical side of metaphors; endurance, hardness and standardization are takingprecedence in industrial society. On the other hand; change, innovation and variety areimportant for information society. In respect to positivist approach, scientific languagehas to be purified rhetoric and poetic. On the contrary, it is seen that purifying scientificlanguage from artistic word uses is very hard and sometimes it is even impossible. Fromthe view of post-positivism and hermeneutic, it is understood that scientific language isnot generally pure, direct and objective.