Hatıralarının ışığı altında Kadirbeyoğlu Zeki Bey’in çalışmaları

Abstract

SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez ÖzetiTezin Başlığı: Hatıralarının Işığı Altında Kadirbeyoğlu Zeki Bey'in Çalışmaları1919-1927Tezin Yazarı: Necmettin HIRA Danışman: Doç. Dr. Haluk SELVİKabul Tarihi:14 Eylül 2006 Sayfa Sayısı: VII (ön kısım)+129(tez)+22(ekler)Anabilim Dalı: Tarih Bilimdalı: T.C.TarihiKadirbeyoğlu Zeki Bey, Doğu Anadolu'da başlayan Milli Mücadele gayretlerinin öndegelen simalarından biridir.Kadirbeyoğlu, Osmanlı Devleti'nin I.Dünya Savaşı sonrasında içine düştüğü karanlıkdurumda kurtuluş mücadelesini doğuda başlatan Trabzon ve Erzurum Kongreleri'nintoplanmasında faal rol oynamış ve diğer Milli Mücadele önderlerinin sıkıntılarına da ortakolmuştur. Özellikle Trabzon ve Gümüşhane bölgesindeki halkın bilinçlendirilmesinde veteşkilatlandırılmasında, Trabzon ve Erzurum Kongrelerinin toplanmasında gayret vefedakârlıkları vardır.Misak-ı Milli'yi ilan eden son Osmanlı Mebusan Meclisi'nde mebus olarak yer alan ZekiBey, TBMM'nin ikinci döneminde bağımsız Gümüşhane mebusu olarak seçilmiştir. Budönem çalışmaları içerisinde özellikle ?Halifeliğin Kaldırılması? konusundaki mecliskonuşmalarında halifeliğin siyasi bir güç olarak muhafaza edilmesini ve Osmanlı ailesininyurt dışına çıkarılmamasını savunarak ön plana çıkmış daha sonra da İzmir suikastımünasebetiyle de yargılanmıştır. Erzurum Kongresi'ndeki muhalefeti, Damat Ferit Paşa ilegörüşmesi, Halifeliğin kaldırılmasına muhalefeti ve İzmir suikastı onun hakkında olumsuzbir imaj oluşturmuş ve çalışmaları hep bu konular münasebetiyle gölgede kalmıştır.İşte Milli Mücadelede emeği geçmiş bu şahsı tanıtmak, çalışmalarını açıklamak ve muhalifolduğu durumlardaki düşüncelerinin temel sebeplerinin neler olduğunu ortaya koymakamacıyla böyle bir çalışmanın gerekli olduğu fikrine varılmıştır.Zeki Bey'in henüz yayınlanmamış olan hatıratına ulaşmamız araştırmalarımızda bize büyükbir avantaj sağlamıştır. Böylece konu ile ilgili diğer kaynaklardaki bilgileri hatıratlakarşılaştırma imkânı doğmuştur. Araştırma esnasında Kadirbeyoğlunun memleketiGümüşhane ve buradaki akrabaları ile yaşadıkları mesken ziyaret edilmiş, konu hakkındaulaşılabilecek bilgilere mümkün olduğunca ulaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmanınbilimselliği açısından söylenti ve rivayetlere yer verilmemiş, konu ile ilgili bilgilerkaynaklardan taranmıştır. Hatıratta geçen olaylar ve açıklamalar diğer kaynaklar ilekarşılaştırılmış ve bu konular gerçek yönleriyle ortaya konmaya çalışılmıştır.Kadirbeyoğlu ailesinin şeceresi ve Gümüşhane'ye yerleşmesi hususunda BaşbakanlıkOsmanlı Arşivi ve konuyla ilgili kısmi bilgi veren kaynaklardan, hatıratın elde edilmesindeve şecere çalışmalarında Kadirbeyoğlu Zeki Bey'in torunu Zeki Kadirbeyoğlu'nun elindekibilgi ve belgelerden faydalanılmıştır. Kitap, gazete ve makale temininde Milli Kütüphane,Atatürk Kitaplığı ve TBMM Kütüphanesi ile Cumhuriyet Arşivi hizmetlerindenfaydalanılmıştır.Araştırmamızda, Kadirbeyoğlu'nun hayatı ve Milli Mücadele içerisindeki yeri bütünyönleriyle ortaya konulmaya çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Zeki Kadirbeyoğlu, Gümüşhane, Milli Mücadele.

Sakarya University Insitute of Social Sciences Abstract of Master?sTitle of the Thesis: In The Light of Memories, The Works of Kadirbeyoğlu Zeki 1919-1927Author: Necmettin HIRA Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Haluk SELVİDate:14 September 2006 Nu. of pages: VII(pre text)+129(main body)+22(appendices)Department: History Subfield: History of Turkish RepublicKadirbeyoğlu Zeki is one of the prominent faces of the National Struggle whichstarted in the Eastern Anatolia.Kadirbeyoğlu - in the bad situation of ottoman Empire after the World War I-playedan active role in the gathering of Trabzon and Erzurum Congresses which started theindependence struggle in the eastern part and he also shared the bother of otherleaders.He tried hard and devoted himself to gather Erzurum and Trabzon Congresses;especially to raise consciousness and organize the people in Erzurum and Trabzon.Mr Kadirbeyoğlu, being a member of The last assembly of ottoman Empire beforeTurkish Grand National Assembly which declared National borders of a country, waselected as the independent member of Gümüşhane in the second period of TurkishGrand National Assembly. In the council-about the abolition of caliphate-he wasahead of others by claiming that Ottoman Family not be expelled from the country andcaliphate should be kept as a political power. Then, he was judged with İzmir Plot. Hisopposition in the Erzurum Congress, meeting with Damat Ferit Pahsa, opposite to theabolition of caliphate and İzmir Plot caused him a great disrepute. As a result of this,his studies were kept in the background.Thus, such a study is considered to be necessary to introduce this man who laboured inthe National Struggle, clarify his studies and put forward the main reasons of hisopposing ideas.Reaching his unpublished memories has worked to our advantage in the inquiry, so wehad the chance of comparing information in other resources. During the inquiry,Kadirbeyoğlu?s hometown Gümüşhane and the residence he lived with his relatives isvisited. No tales and rumours are used ; for the scientism of the inaviry. Information issearched from the resources. The events and explanations in the memories arecompared with other sources and these subjects are dealt with real aspects.We made use of the Premiership Ottoman Archieves and resources enabling partialinformation about the pedigree of Kadirbeyoğlu and their settlement in Gümüşhane.And his grandson Zeki Kadirbeyoğlu helped in acquiring the memories and study ofpedigree. National Library, Atatürk Library, Library of Turkish Grand NationalAssembly and Republican Archieves are used to assure books, articles and papers.In our study, we aimed at introducing Kadirbeyoğlu?s life and his role in the NationalStruggle in all aspects.Keywords: Mr Zeki Kadirbeyoğlu, The Gümüşhane, National Struggle