İlm-i Umran düşüncesinin arka planı

Abstract

SAÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez ÖzetiTezin Başlığı: LM- UMRAN DÜŞÜNCES N N ARKA PLANITezin Yazarı: Pınar YAZGAN Danışman: Prof. Dr. H. Musa TAŞDELENKabul Tarihi: 26.05.2006 Sayfa Sayısı: VI (ön kısım)+96 TezAnabilim Dalı: Sosyoloji? lmi Umran Düşüncesinin Arka Planı? başlıklı tez çalışmamızda, 'Toplumsal Yapı'kavramından hareketle bn Haldun'un eseri Mukaddimede yer alan ve ilk defa kendisininkeşfettiğini belirttiği ? lmi Umran? teorisi temel alınarak, Batıdaki toplumsal yapı teorileri veslam düşünürlerinden Farabi ve Yusuf Has Hacib'in toplum teorileri incelenmiştir.nsanlar ve toplumlar bilgi üretmeye ihtiyaç duymaktadırlar. Bilgi insan ve toplumların, kendisive çevresini bir algılayış ve yorumlayış biçimidir. Bilimler ise belli bilgi örgüleridir. Bilgi hayatınvazgeçilmez bir unsurudur. Her toplum farklı yöntemler kullanarak farklı bilgi biçimleriüretmektedir. Üretilen bilginin mahiyeti genel olarak toplumların sahip olduğu çeşitli kültürelunsurlara bağlıdır. Her toplum içerisinden farklı toplumsal teorilerin çıkması mümkün vegereklidir. ncelediğimiz tüm düşünürler kendi toplumsal yapısını alan olarak kullanmıştır. Fakatbn Haldun'un döneminin tarihsel özelikleri, karmaşıklığı ve yaşadığı yerlerin coğrafi özellikleri,onun renkli ve çalkantılı hayatı çalışmalarına etkide bulunmuştur. Yaşadığı bölge coğrafi olarakAvrupa ve Afrika arasında ticari ve kültürel alışverişin yoğun olduğu bir alandır. 14. yüzyıl ticarive ilmi olduğu kadar reformların savaşların ve politik krizlerin çağıdır. bn Haldun da 14. yüzyıldaOrtaçağ Kuzey Afrika'sının iktisadi, toplumsal ve siyasal koşullarının bilimsel bir çözümlemesiniyaparak, temel sorunları ortaya koymuştur. Tanımladığı toplumsal ve siyasal yapılar çokkarmaşıktır, bu yapılar evrim dâhilinde, çağını aşan bir metodla ortaya koyulmuştur.Farabi felsefe, mantik, sosyoloji ve müzik bilimlerinde uzmanıdır.En bilinen kitabi 'Medinet-ulFazila'dir. O insanin toplumsal bir varlık olarak dusunur. Farabi Toplum teorisini bu temel üzerinekurmaktadır. Onun toplum teorisinde toplum, mükemmel ve mükemmel olmayan toplumlar olarakayrılır. Mükemmel toplum, orta ve küçük olarak sınıflandırır. Kutadgu-Bilig Türk toplum yapısıbakımından olduğu kadar, fikir hayatı bakımından da çok önemli bir dönemi yansıtmaktadır.Yusuf Has Hacib'in bu eserinde, Türk toplumsal hayatı, Türk tarihi, Türk kültür tarihi açısındanönemlidir. Bugün birçok toplumsal meselenin ele alınışında bin yıl önce benzer sorunları nasılhalledildiğini incelemek yararlı olacaktır.Bu düşünürlerin incelemelerinin günümüzdeki sonuçları önemlidir. bn Haldun slam geleneğiiçersinde belli başlı yapılara evrensel bakış açısıyla gözlem yoluyla sebep sonuç ilişkisi dahilindeaçıklamalar getirmiştir. bn Haldun ve onun ? lm-i Ümran? adını verdiği ilmine kendi öznelliğiiçersinde belli sınır ve kalıplara koymadan tanımlamak önemli bir noktadır. bn Haldun'u, Farabive Yusuf Has teorilerinde siyasi iktidarı merkeze koymuşlardır. bn Haldun'u diğer düşünürlerdenayıran en temel özellik onun olması gerekeni değil olanı gözlemleyerek, sebep-sonuç ilişkisiiçersinde ortaya koymasıdır. Diğer iki düşünür ise siyasi iktidarı, bir ?ideal? çerçevesindeaçıklamışlardır. O geliştirdiği sosyal bilim yöntemiyle çağını aşarak ve birçok sosyal biliminöncüsü olarak gösterilmektedir. Çalışmamızda farklı toplumsal kültürel yapılara ait, toplumsaldeğişme teorilerini, birlikte ele almak çok yönlü bakış açısı sağlamaktadır. Ele aldığımızdüşünürlerin çalışmaları, kaynak olarak bilimsel açılımlar getirme yolunda yapılacak çalışmalariçin önemli ve gerekli niteliktedir.Anahtar Kelimeler: Toplumsal Yapı, Toplumsal Teori, Kültürel Yapı, Toplumsal Değişme

Sakarya University Insitute of Social Sciences Abstract of Master?s/PhD ThesisTitle Of The Thesis : BACKGROUND OF THE "ILM-I UMRAN"S THOUGHTAuthor : Pınar YAZGAN Supervisor : Prof. Dr. H. Musa TAŞDELENDate : 26.05.2006 Number of Pages : VI(Pre-Text) + 96(Main Body)Department : SociologyOur study examines ?ilmi umran? which was founded by Ibn Khaldun. we examine the topicby considering the thoughts of Yusuf Has Hacib and Farabi, both islamic theorists, on itssocial structure. We also consider the views of Western Social Structure Theorists.Humanity and all its societies need to produce knowledge. The knowledge produced byindividuals living in a particular society is depent on that society?s defining characteristics andthe way of live of its habitants. Sciences are certain knowledge patterns and knowledge is anindispensable component of life. Every society produces a different social theory. Thetheorists examined in our study observed their cultural and social structure.Al-Farabi became an expert in philosophy, logic, sociology and also in music. The book forwhich he is best known is al-Madina al Fadila. He considered that humanity was a socialexistence and social theory was based on this. He believed that society is either perfect orimperfect. Perfect society can be categorized into 3 groups: the highest, the intermediate andthe lowest. Similarly imperfect society can also be divided into 3 groups: the village, thesuburb of a city and the home. These are merely steps leading to the organization of the state.Kutadgu Bililig is important for Turkish social structure and cultural history. Today,examining theories formulated a hundred year ago would be useful for dealing with socialmatters.The results of the studies of these theorists are important at the present time. Ibn Haldun givesexplanations for the main structures by using observations and considering cause and effectrelations from a global perspective with respect to Islamic traditions. In our study, handlingsocial change theories belonging to different social and cultural structures affords us a widerperspective. The use of the studies of these theorists as a reference point is essential andnecessary in the formulating of new scientific expansions.Keywords: Cultural Structure, Social Change, Social Structure, Social Theoryiii