Taceddin B. Zekeriyya El-Osmani El-Hindi ve adabü’l-meşiha ve’l-müridin eserinin tahkik ve tahlili

Abstract

Hindistan'ın Nakşibendîlik ile asıl tanışmasını sağlayan biri olarak kabul edilen Bâkî Billâh sonrasında halifelerinden Ahmed Sirhindî, Müceddidiyye kolu ile Hindistan İslam ve Nakşibendiyye tarihinde büyük başarılara imza atarken pirdaşı Tâceddin b. Zekeriyyâ gerçekleştirdiği Hindistan, Ortadoğu ve Hicaz seyahatleriyle Nakşibendîliği tanıttı. Mekke'de inşa ettiği tekkesiyle hem yerli halka hem de mücavir olarak yaşayan kesime hitap eden Tâceddin b. Zekeriyyâ, Hicaz'da yolunu tanıtma ve kurumsallaştırma noktasında seleflerine nazaran daha çok başarı kaydetti. Bazı halifelerini uzak Arap adalarına göndermek suretiyle Necd, Yemen, Basra, Suriye ve Mısır olmak üzere Arap diyarlarında Nakşibendîliğin kurumsallaşmasını sağlayan Tâceddin b. Zekeriyyâ yine halifeleri vasıtasıyla Arabistan'ın ötesine; Çin ve Endonezya'ya silsilesini ulaştırdı. Bununla birlikte Nakşibendî edebiyatını Arapça ortaya koymak ve tarikatın âdâb, erkân ve prensiplerini konu alan ve defalarca istinsah edilen eserleri telif etmek suretiyle Arapça konuşan halka ulaştı. Bu mühim şahsiyetin hayatı, eserleri, tasavvufî yolu ve defalarca istinsah edilen iki meşhur risâlesinden biri olan Âdâbü'l-meşiha ve'l-mürîdîn eserinin tahkîk ve değerlendirilmesi çalışmamızın konusunu teşkil etmektedir.Giriş, üç bölüm ve sonuçtan oluşan çalışmamızın ilk bölümünde Tâceddin b. Zekeriyyâ'nın hayatı, tasavvufa intisabı, şeyhleri, halifeleri, eserleri ve kurucusu olduğu Tâciyye kolu incelenmektedir. Kaynak taraması ve analizi tekniği kullanılarak inşa edilen bu bölümde Tâceddin b. Zekeriyyâ'nın silsilelerinin Çin ve Endonezya'daki etkisi ve günümüze yansımalarına da temas edilmektedir. İkinci bölüm ise Âdâbü'l-meşiha ve'l-mürîdîn eserinin yazılış amacı, konusu, istifade ettiği kaynaklar ile tahlil ve değerlendirilmesini ihtiva etmektedir. Eserin tahkikinin yapıldığı son bölümde ise tahkîkte esas alınan nüshalar tanıtılarak eser istifadeye hazır hale getirilmiştir.

It is widely accepted that the successful dissemination of the Naqshbandiyya in India can be attributed Baki Billah who belonged to the Naqshbandiyya-Ahrariyya order. His prominent successor, Taj al-Din b. Zakariyya al-Uthmani, continued to encourage the spread the Naqshbandiyya order in India, as well as introducing it to the Middle East and Hijaz as a result of his travels. Adressing himself to both Arabic speakers and mujawirun from his ribat which he built in piedmont of Quayqian Mountain in Mecca, Taj al-Din al-Uthmani was more successful at spreading and institutionalizing his order than his predecessors who travelled to the Hijaz. Through his successors, Taj al-Din al-Uthmani effectuated the intitutionalization of Naqshbandiyya in Haremeyn, Yemen, Syria and Egypt and it was through them that his silsila was transmitted to China and Indonesia. Moreover, he was able to reach out to the Arabic-speaking world by means of his translations of Naqshbandî literature as well as the books and dissertations he wrote relating to the pillars, customs and methods of the order.this work centres on the life of this significant individual, his works, order and one of his two treatises of which, over time, numerous copies were made bu hand: Adab al-mashiykha wa?l-muridin and its tahqiq and analysis.