Sıddık Hasan Han’a göre tevhid ve şirk

Abstract

İslâm düşüncesinin en temel kavramları olan tevhid ve şirk kavramları müslüman kimliği tesbit etmede de belirleyici olmaktadır. Dolayısıyla bu kavramların nasıl anlaşıldığının açık bir şekilde ortaya konulması gerekir. Bunun içinde İslâm düşünce tarihinde bu kavramların nasıl ele alındığını bilmek önem kazanmaktadır. Bu çalışmanın asıl konusu Sıddık Hasan Han olmakla birlikte müellifin ait olduğu ehl-i hadîs geleneği ve bu geleneğin kelâm bilginleriyle olan ihtilafları ortaya konmaya çalışıldı. Bu şekilde müellifin tevhid- şirk kavramlarını nasıl değerlendirdiği biraz daha net ortaya çıkmıştır. Müellif ehl-i hadîs geleneğini takib ederek tevhidi ulûhiyyette ve rubûbiyyette tevhid olmak üzere iki kısma ayırmaktadır. Bu ayrımın neticesinde de doğal olarak şirk de iki kısma ayrılmış olmaktadır. Dolayısıyla şirkin alanı bir hayli genişleyip amelî sahanın önemli bir kısmı da şirkin cereyan ettiği alan haline gelmektedir. Bu açıdan bu çalışmada öncelikle tevhid kavramının nasıl anlaşıldığı sonrasında da şirk kavramı ve şirk olarak değerlendirilen hususlar, müellifin yaptığı muhtelif tasniflerle ortaya konmaya çalışılmıştır. Bununla beraber Müellife ve ehl-i hadîs geleneğine yöneltilen tevhid ve şirk anlayışlarını tenkit eden görüşlere de imkan nisbetinde yer verilmeye gayret edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Tevhid, Tevhid-i Ulûhiyyet, Tevhid-i Rubûbiyyet,

The most fundamental concepts of Unity (tawhid) and Polytheism (shirk) in Islamic thought are also of decisive importance in the determinance of the Muslim identity. Thus we must clearly denote how these notions are understood. Subsequently, it is of great importance to know how they were taken into account throughout history. Although our main scope of study is Sıddık Hasan Han, we have tried to put forth the controversies surrounding the Traditionalist movement (ahl al-hadith) whom the author is a part of; and Islamic apologists (mutakallimun). This has revealed more clearly how the author has evaluated the forementioned concepts of Unity and Polytheism. Following his precedents, the author has distinguished between the Unity of Worship (tawhid al-uluhiyyah) and Unity of Lordship (tawhid al-rububiyyah). This distinction has naturally led to the division of polytheism. Therefore the sphere of polytheism has expanded to include an important part of the practical area. From this perspective, we have tried to show at first how Unity is conceived, and then Polytheism and its sub parts through the classifications made by the author. We have also included criticisms regarding the practical use of polytheism and unity, which are means of exluding one from Islamic society. Keywords: Unity, Unity of Worship, Unity of Lordsip, Polytheism, Polytheism in Divinity , Polytheism in Worship